15 خرداد 1342

سرلشکر پاکروان : آیت‌الله خمینی و آیت‌الله قمی دستگیر شدند
ساعت یک و نیم بعد از ظهر امروز تیمسار سرلشکر پاکروان، معاون نخست‌وزیر و سرپرست سازمان اطلاعات و امنیت کشور، یک جلسه مطبوعاتی در کاخ نخست‌وزیری با حضور خبرنگاران خارجی و داخلی ترتیب داد و پیرامون جریانات امروز، اطلاعاتی به خبرنگاران داخلی و خارجی داد.
بر اساس گزارش مطبوعات، تیمسار سرلشکر پاکروان اظهار داشت: طبقه روحانیون برای اینکه محترم باشند باید به وظیفه معنوی خود عمل نموده و از هر طمعی و هر جاه‌طلبی و هر هوسرانی دوری کنند. احتیاج به گفتن نیست که چون روحانی بشر است‌، در طبقه روحانیون خوب و بد وجود دارد، ولی خوشبختانه روحانیون ایران عموما اشخاص باتقوی و بافضیلت هستند و بیشتر آنها مورد احترام و علاقه عامه قرار گرفته‌اند.
پاکروان با محکوم کردن مخالفان ‎‏اصلاحات ارضی در ایران، آنان را متهم به زدوبند با دشمنان خارجی ایران کرد و گفت‌: در مقابل خیانت فقط یک وظیفه برای انسان باقی می‌ماند که عبارت است از سرکوبی بی‌رحمانه خائنین و به شما می‎‌توانم قول دهم که دیگر گذشتی نخواهد شد و به طرح خائنانه‌ای که چند پرده از آن را تا به حال مشاهده کرده‌اید در همین جا خاتمه خواهیم داد تا انقلاب عظیم اعلیحضرت همایونی در محیط آرام و به طور منظم اجرا گردد.
رئیس سازمان امنیت ادامه داد: آقای خمینی و آقای قمی دستگیر شدند و عده زیادی نیز بازداشت شده‌اند. این اشخاص با وجود مقام خیلی ارجمندی که در عالم روحانیت پیدا کرده‌اند خواسته‌اند بلوایی به راه اندازند و شاید در بعضی موارد موفق شده‌اند. این افراد بدون در نظر گرفتن مصالح عالیه کشور و بدون رعایت منافع طبقات محروم‌، با تمام عناصر مرتجع همدست شده‌اند و متوالیا تحریک کردند و از هیچ کار و تهمت کوتاهی نکردند و کار به جایی رسید که با عوامل خارجی تماس گرفتند.1

اعلامیه آیت‌الله مرعشی نجفی در پی دستگیری آیت‌الله خمینی
آیت‌الله مرعشی نجفی در اعلامیه‌ای به مناسبت دستگیری آیت‌الله خمینی که با آیه استرجاع آغاز شده تصریح کردند: مردم مسلمان غیور و باشهامت ایران و جهان! بدانید که یکی از آیات عظام و مجاهدین بزرگ عالم اسلامی را دستگاه جبار از تاریکی شب استفاده کرده و ایشان را از خانه خود غفلتا بیرون و به جای نامعلومی برده است. وقاحت و بی‌شرمی و جسارت دولت به جایی رسیده که به مراجع وقت حمله می‌کند.
در ادامه این اعلامیه آمده است: خدا گواه است که با این وضع دلخراش، زندگی در این مملکت برای ما گوارا نخواهد بود. ملت شرافتمند مبادا از حرارت شماها کاسته شود؛ مبادا از پشتیبانی مراجع عظام دریغی داشته باشید.
آیت‌الله مرعشی نجفی افزوده است: ما بدین وسیله «هل من ناصر ینصرنا» گفته و تا آخرین لحظه استقامت خواهیم ورزید. خون ما رنگین‌تر از خون برادر عزیزمان حضرت آیت‌الله العظمی آقای خمینی نیست و مادامی که ایشان را صحیح و سالم به دست ما ندهند، دست از اقدام برنمی‌داریم و تا آخرین قطره خون خود از حریم اسلام و قرآن دفاع خواهیم کرد و چنانچه در صحن مطهر حضرت معصومه(ع) مأمن مسلمین به عموم ملت و طبقات مختلفه عرض کردم که اگر یک مو از سر عزیزمان کم شود، دست به اقدامات دامنه‌داری زده و ان‌شاءالله تعالی نخواهیم گذاشت مویی از سرشان کم شود.
در پایان این اعلامیه تأکید شده است: حقیر و عموم علمای اعلام و قاطبه مسلمین جهان در تعقیب این موضوع جدا اقدام خواهیم کرد.2

شهربانی کل کشور: تظاهرات در تهران ممنوع شد
مطبوعات کشور امروز نوشتند: دیروز و پریروز بعضی از دستجات که در خیابان‌های تهران به عنوان عزاداری حضرت خامس آل عبا(ع) حرکت می‌کردند، شعارهایی می‌دادند و چون این شعارها جنبه سیاسی داشت شهربانی کل کشور اعلامیه‌ای صادر کرد.
در این اعلامیه آمده است: در چند روز گذشته به منظور برگزاری مراسم سوگواری حضرت حسین بن علی(ع)، شهربانی کل کشور آزادی عمل کاملی برای افراد و دستجات مختلف قائل شد که در عزاداری شرکت کنند. متأسفانه در عمل دیده شد که عده معدودی حادثه‌جو و منحرف و دشمنان اصلاحات ارضی و مخالفان قانون اساسی انقلاب ملی، که به تصویب اکثریت قریب به اتفاق رأی‌دهندگان ملت ایران رسیده است، از مراسم سوگواری سوء استفاده کرده و با انجام مقاصد شوم و سوء خود برخی از دستجات عزاداری را مبدل به دستجات سیاسی کرده و به دادن شعارهای سیاسی مخالف اصلاحات ارضی دست زدند.
در ادامه این اعلامیه آمده است: شهربانی کل کشور بنا به مسئولیت انتظامی و تأمین آزادی قاطبه مردم و تأمین آزادی و کسب‌وکار ساکنین پایتخت و تأمین عبور و مرور شهر اعلام می‌دارد چون این عده مخالفین اصلاحات ارضی باعث اخلال نظم و کسب‌وکار مردم شده‌اند، از این به بعد به‌هیچ‌وجه اجازه نخواهد داد چنین تظاهراتی تکرار شود. محرکین و مسببین این قبیل تظاهرات را به‌شدت سرکوب و تحت تعقیب قانونی قرار خواهد داد.3

مذاکرات هیئت دولت در عصر 15 خرداد 1342
نخست‌وزیر درباره جریان روزهای عزاداری محرم و اقداماتی که بر علیه نظم و امنیت مملکت صورت گرفته و می‌گیرد به‌خصوص راجع به ماجرای امروز بیان داشته و چنین توضیح داد:

اسدالله علم: منشأ پول خارجی مثل عراق و مصر است!
ما این‌طور حساب کردیم قبل از عاشورا کسی را نگیریم؛ شاید عده‌ای در عاشورا از میان بروند. البته منشأ واضح است و پول خارجی آن مثل عراق و مصر، اما در اینجا غیر از خمینی و قمی که در قم و مشهد گرفتیم بقیه گردانندگان مشهور نیستند. با اینکه عکس از آنها داریم، ولی صحیح شناخته نمی‌شوند.
روز تاسوعا دوهزار نفر آمدند شعار دادند: زنده‌باد خمینی، مرگ بر دشمنان وی. روز عاشورا همین‌طور شعار دادند. اگر آن روز دست به تفرقه می‌زدیم، مردم زیاد زیر دست و پا می‌رفتند. خود بنده با همه خطری که مرا تهدید می‌کرد شب عاشورا رفتم به چند مجلس روضه و باعث تعجب آخوندها می‌شد. تصمیم ما بر این بود که روز شنبه خمینی را در قم و قمی را در مشهد بگیریم، ولی اتفاقی افتاد که باعث شد زودتر بگیریم. دو چیز اتفاق افتاد:

1. خمینی در قم بر منبر رفت و هتاکی زیاد به اعلیحضرت کرد؛
2. خبر دیگر آنکه قم و مشهد با هم هم‌صدا بشوند و کار خیلی سخت بشود.

شاه می‌گوید: حکومت نظامی اعلام نکنید ولی در عمل کار آن را انجام دهید!
الان فکر می‌کنم که حکومت نظامی اعلان کنیم که مردم راحت بشوند. اعلیحضرت همایونی قلبا متمایل نیستند حکومت نظامی اعلام شود و به نظر هیئت دولت گذاشته‌اند و می‌فرمایند کار حکومت نظامی بکنید، ولی حکومت نظامی اعلان نکنید. اما به نظر من حکومت نظامی جنبه‌های مثبت و منفی دارد.

جنبه مثبت این‌ است که مردم راحت می‌شوند ما هم مسلط‌تر می‌شویم.
جنبه منفی آن این است که در دنیا بگویند اوضاع مملکت آرام نیست. پیشنهاد می‌کنم حکومت نظامی را اعلان کنیم. به استانداران هم تلگراف کردم که در صورت لزوم حکومت نظامی اعلام کنند.
الان کاملا مسلط هستیم. گاهی دسته‌های چند نفری هستند؛ گاه‌به‌گاه در نقاط مختلف شهر شیشه اتومبیل‌ها را می‌شکنند و از این‌طور کارها.

وزیر دادگستری: از اینکه عده‌ای تلف شوند نباید بترسیم!
وزیر دادگستری: وقتی ما برای مردم کار می‌کنیم، بنابراین اگر عده‌ای که در نظم اخلال می‌کنند تلف بشوند نباید بترسیم.
به نظر من حکومت نظامی ضرورت دارد؛ از نظر امنیت شهر، از نظر عبور و مرور و از نظر تعقیب این افراد. اگر حکومت نظامی نشود، محاکمه در دادگاه‌های ارتشی هم تشریفات زیاد دارد، ولی در محاکم حکومت نظامی می‌توان زودتر به گناه اینان رسید.

حکومت نظامی اثر بدی در جهان بر پرستیژ ما ندارد!
اثر حکومت نظامی در دنیا هم بد نخواهد بود و پرستیژ ما از میان نخواهد رفت. حکومت نظامی می‌کنیم که ارتجاع را سر جایش بنشانیم خاصه آنکه چند روز طول می‌کشد و تمام می‌شود.

طبقه روشنفکر خواهان برخورد قاطع دولت است!
دکتر خانلری: این‌طور که بنده دیدم طبقه روشنفکر سخت عصبانی است و بر له دولت است و می‌گویند چرا دولت سستی می‌کند و اقدام شدید نمی‌کند.
مطلب دیگر اینکه شترسواری دولا دولا نمی‌شود. تصمیم قاطع باید گرفت. اگر سست بگیریم، مملکت از میان می‌رود.

باید با حکومت نظامی جلوی روضه‌خوانی‌ها گرفته شود!
خوشبین وزیر مشاور: خاورمیانه روی آتش است. ما جزء این منطقه هستیم. باید مواظبت کنیم که بیشتر صدمه نخوریم. ما باید منشأ این‌کار را پیدا کنیم. ببینیم پول از کجا آمده؟ بانی که بوده؟ اگر ما به کُنه این قضایا پی نبریم، به نحو دیگری صدمه می‌خوریم. باید حکومت نظامی اعلام بشود و جلوی تمام روضه‌خوانی‌ها گرفته بشود. لامحاله برای بیست روز هر نوع اجتماعی موقوف بشود؛ درنتیجه استدعا دارم تمام قوای خودمان را بگذاریم که این منبع را پیدا کنیم و جلو انواع اجتماعات را بگیریم.

حکومت نظامی آخرین تیر ترکش ماست!
وزیر کشاورزی: بیانات دوستان مرا راضی کرد که حکومت نظامی بشود. این آخرین تیر ترکش است و من هم متقاعد شدم که آخرین تیر ترکش زده بشود. هر وقت دولت تصمیمات مهم می‌گیرد باید برای حفظ این تصمیم اقدام کند.

با حکومت نظامی کار پایان نمی گیرد!
وزیر دادگستری: حادثه بزرگی اتفاق افتاده است. جماعتی کشته شده‌اند. با حکومت نظامی کار پایان نمی‌گیرد. باید محاکمه بزرگی برپا بشود و مؤسسات کار را تعقیب کنیم و محاکمه عظیم باشد؛ اسناد این کار روشن گردد و مردم بدانند ما مقصر نیستیم. باید بنشینیم و کار را با دقت بررسی کنیم. یک هفته می‌گذرد و ما هم یادمان می‌رود و دوباره روش کج‌دار و مریز برقرار می‌شود. به عقیده بنده بهتر است کمیسیونی تشکیل شود، اسناد را برسند و سپس محاکمه را شروع کنند. اعضای محاکمه همه فورا روشن بشود.
وزیر فرهنگ: آخرین تیری که در ترکش داشتیم انداختیم. باید ذهن‌ها روشن بشود و جدی کار کنیم.

به صرف سوء ظن می‌توانید افراد را توقیف کنید و نیازی به قانون نیست!
خوشبین وزیر مشاور: شما که قانون حکومت نظامی دارید و می‌توانید حتی به صرف سوءظن افراد را توقیف کنید چه ضرورت دارد باز هم قانون وضع کنید. پیشنهاد مهم‌تری آقای دکتر باهری کرد و آن این است که عده‌ای مأمور بشوند و ببینند ریشه این کار چیست. مطابق تمام عرف و عادت و قانون مسئولیت این‌کار با دولت است؛ یعنی با فرد فرد دولت است؛ بنابراین ما باید به ‌دقت ببینیم ریشه این‌کار چه بوده است. حکومت نظامی و نظامیان مسئولیت ندارند؛ زیرا آنان وظیفه دارند امر را اطاعت کنند. باید به هرطریق که بشود سبب امر پیدا بشود.4

پیشنهاد محرمانه آیت‌الله شریعتمداری به ساواک
بر اساس یک سند ساواک، آیت‏الله شریعتمدارى به طور محرمانه پیشنهادات زیر را به ساواک نموده که یکى از آنها عملى شود:

خانه وى مورد محاصره قرار گیرد و اجازه رفت‌وآمد داده نشود؛
به نام ملاقات با اعلیحضرت به تهران حرکت و چند روزى مخفى شود؛
به مشهد یا حضرت عبدالعظیم تبعید شود.

بر اساس این سند «ظاهرا دلیل پیشنهاد بالا را خلاصى خود از جوابگویى به مراجعین و رفع تکلیف وانمود می‌کند و می‌گوید در غیر این صورت مجبور به همدردى با خمینى خواهد بود، ولى در صورتی که با یکى از نظریات بالا موافقت نشود، ممکن است عده دیگرى در قم و تهران و آذربایجان تحریک شوند و دامنه جنجال عمومیت پیدا کند».
بدیعى، رئیس ساواک قم، در پاسخ به این پیشنهادات نوشته است: از قول من به او بگویید که اگر این وضع ادامه پیدا کند، کار [نامفهوم] کامل خواهد کشید. تا حالا حرمت روحانیون حفظ شده است، ولى باید بدانید که حرکات پیروان خمینى در تهران غارت، آتش‌سوزى و بى‌عفتى و اینکه پست‏ترین‌ها [نامفهوم] در این کار شرکت دارند. عکس‌العمل بسیار بدی دارد. عاقلانه تعقیب نماید و تا حدى که می‌تواند جلو تحریکات را بگیرد. اگر نکند، مسئول خودش است. ضمنا باید محرکین را جدا دستگیر و تعقیب کنید.5

گزارش ساواک از قیام مردم ورامین
در اسناد ساواک درباره قیام مردم ورامین می‌خوانیم: طبق اطلاع مالکین و مخالفین روز گذشته در دهات و قرای اطراف ورامین و پیشوا فعالیت نموده‏اند، مردمى را که در تکایا و مجالس سوگوارى مشغول عزادارى بوده‏اند تحریک و به عنوان ابراز همدردى از آقاى خمینى و آشوبگران مرکز به تهران اعزام دارند. خبر واصله حاکى است که به همین نحو هم اقدام نموده و تعدادى از کشاورزان و اشخاص ماجراجو و فرصت‏طلب را حرکت داده و حوالى میدان خراسان مواجه با مأمورین انتظامى شده و تعداد زیادى از آنها به قتل رسیده‏اند.
این سند می‌‎افزاید: با اینکه تا این ساعت چنین تحریکات و اقداماتى در منطقه استحفاظى مشاهده نشده و با پیش‏بینى و مراقبت لازم و دائمى به‌شدت از هرگونه فعالیتى جلوگیرى شده و مى‏شود مجددا امکان دارد از راه‌هاى فرعى و از طریق راهپیمایى به یکدیگر ملحق و جمعیت‏هایى را تشکیل و به تهران عزیمت نمایند.6
همچنین بر اساس یک سند دیگر «عده‏اى کفن پوشیده با بیرق سیاه از ورامین و امامزاده جعفر به طرف جاده تهران حرکت کردند و از جلوى ژاندارمرى ورامین هم گذشته‏اند. شعار آنها یا مرگ یا خمینى مى‏باشد. تعداد در حدود شصت نفر است».
یک سند دیگر به تاریخ 16 خرداد 1342 حاکی است: ...اطلاع تأییدنشده حاکى است عده‏اى کفن‏پوش از کن و عده‏اى از ورامین به طرف تهران حرکت نموده‏اند. روز گذشته نیز خبرى رسیده بود که عده‏اى کفن‏پوش از ورامین به شهر مى‏آیند. بلافاصله به ژاندارمرى کل اطلاع داده شد اقدامات ممانعت به عمل آمد و موضوع صحت داشته اطلاعیه یوم جارى نیز تیراندازى منعکس شد.

اولین دسته‏اى که صبح 15 خرداد شروع به تظاهرات کرد
در یکی از اسناد ساواک به تاریخ 16 خرداد 1342 می‌خوانیم: به طورى که چند نفر از بازاری‌ها که در محیط بازار و خیابان‏‌هاى اطراف حضور داشته‏اند و ناظر جریانات بوده‌‏اند اظهار مى‏‌کردند اولین دسته‏‌اى که صبح روز چهارشنبه شروع به تظاهرات نمود دستجات میدان و دار و دسته طیب بودند که طبق برنامه قبلى در یک آن از میدان بیرون ریختند و به اتفاق یک دسته دیگر به طرف میدان شاه حرکت کردند و در وهله اول در حوالى کلانترى 6 زدوخورد و برخورد با قواى انتظامى ایجاد گردید.
محمود و اکبر معماریان از بازاری‌ها اظهار مى‏‌کردند یک دسته سینه‌‏زن به نام بنى‏‌فاطمه، که از اهالى خیابان خراسان و اطراف آن مرکب است، از چند روز قبل وصیت‏‌هاى خود را نموده و خود را براى تظاهرات و زدوخورد آماده کرده بودند. این دسته یکى از دستجات اصلى تظاهرکننده بودند.7

اعلامیه دو تن از علما و مراجع تقلید در اعتراض به اظهارات پاکروان
آیات احمد آشتیانی و محمدتقی آملی با انتشار اعلامیه مشترکی نسبت به اظهارات پاکروان، رئیس ساواک، که در شماره امروز «کیهان» بازنشر شده اعتراض کردند.
در این اعلامیه مشترک آمده است: به طوری که در روزنامه «کیهان» 15 خرداد 1342 ملاحظه شد، رئیس سازمان امنیت اظهار نموده‏اند: در جریانات اخیر تصمیماتى که از طرف دولت اتخاذ گردیده فقط دو نفر از علمای قم و مشهد حضرت (آیت‏‌الله‏ العظمى آقاى خمینى و آیت‏الله آقاى قمى) مخالفت‌هایى نموده و سایر علما با دولت کمال موافقت را دارند.
این اعلامیه می‌افزاید: براى رفع هر گونه سوء تفاهمى بدین وسیله به اطلاع عموم مقامات دولتى و تمام افراد برادران مسلمان و ملت ایران می‌رساند عموم علمای بلده طیبه قم و نجف اشرف و مشهد مقدس و مرکز و شهرستان‌ها متفقا در مقام حفظ نوامیس دین و مقدسات اسلام و دفاع از حریم شرع انور و حقوق حقه مردم بوده و می‌باشد و در جریانات نام‌برده هم تذکرات لازم را به اولیای امور داده‏اند و حسب‌الوظیفه از باب امر به معروف و نهى از منکر از هر امری که مخالف با موازین شرع مقدس و موجب تشنج و تزلزل ارکان و قوانین مملکت شیعه باشد باید جلوگیرى نماید و در این هدف تمام علما مشترک هستند و از دستگیر نمودن علمای اعلام دامت برکاتهم الشریفه و آقایان وعاظ محترم که جز تأیید دین و تعظیم قرآن منظور دیگرى ندارند و تعرض مأمورین بى‌مبالات نسبت به مردم بى‌پناه و کودکان بى‌گناه به جرح و قتل، که قلب مبارک حضرت بقیت‌الله الاعظم ارواحنا فداه و عجل‌الله تعالى فرجه الشریف را جریحه‌دار نموده فوق‌العاده متأسف و متألم.
در پایان این اعلامیه آمده است: امید است اهانت‌هایی که نسبت به مقام شامخ دیانت و روحانیت شده است خداوند قادر متعال جبران فرماید حسبنا الله و نعم الوکیل.8

https://iichs.ir/vdca.ynik49na65k14.html

حرام شدن عضویت در حزب رستاخیز

اعلامیه امام در واکنش به تشکیل یک حزب

چرا نواب صفوی به مواجهه با احمد کسروی پرداخت؟

فداییان اسلام درپی مرحله اولِ برخورد با کسروی شکل گرفت

اعتقادات در بستر دولتهای مطلقه