آنچه شهید دکتر مصطفی چمران در دوران اقامت در لبنان به انجام رساند، از نظرگاههای گوناگون در خور روایت و توصیف است. از آن جمله است آنچه حاج حسین خلیل، در گزارش پیآمده بیان داشته است. امید آنکه علاقهمندان را مفید باشد
پایگاهاطلاعرسانیپژوهشکده تاریخ معاصر؛ در شخصیت شهید دکتر مصطفی چمران، چه خصال و ویژگیهایی را برجسته دیدید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. رابطه من و شهید دکتر مصطفی چمران، غالبا گرم و صمیمی بود. او از جنبه علمی، در فیزیک پلاسما و برخی از رشتههای دیگر، متخصص و صاحب کرسیِ تدریس بود. از قدرت مدیریت، تدبیر تشکیلاتی و نظم عجیبی نیز برخوردار بود. دکتر تمام سعی و تلاش خود را صرف موفقیت جنبش امام موسی صدر در لبنان کرد و همه پیامدها و عواقب این امر را با دل و جان خرید. او اولین گروهها، کادرها و هستههای مقاومت را در جنوب این کشور پایهگذاری کرد و مسئولیت هستههای نظامی را بر عهده گرفت. علاوه بر این، دکتر چمران بسیار شبزندهدار بود و اغلب وقتی کارش را در بیروت تمام میکرد، با اینکه مسیرش پر از خطرات گوناگون بود و همواره بسیاری از دشمنان داخلی و خارجی میخواستند او را از سر راه خود بردارند، در ساعت 2، 3 نیمهشب، به صور باز میگشت و حتی از آن فرصت نیز، برای انجام کار استفاده مینمود. او به کوچک و بزرگِ اطرافیان نزدیک بود و به مشکلات همه میرسید و به شکل مستقیم و بلاواسطه، با تمامی افراد ارتباط داشت. اهل کاغذبازی و پیام و پسغام هم نبود. بسیار در کارش جدی بود و دراینباره اصلا مسامحه نمیکرد. میتوان گفت که یک لحظه از عمر خود را تلف نکرد و ابدا وقت ضایعشده نداشت. اینگونه انسانها، معمولا بهندرت یافت میشوند.
دکتر چمران معمولا در انجام وظایف محوله، از چه شیوههایی استفاده میکرد؟
دکتر معمولا جوانان را به تحصیل، ورزش و فراگیری فنون نظامی تشویق میکرد. او به آینده آنها نظر داشت و سعی داشت تا آن را از دوران کودکی و نوجوانیِ ایشان تضمین نماید. علاوه بر این و از جنبه سیاسی، او یکی از مبشرین و مبلغین راه امام خمینی(ره) در لبنان بود و با فرزند و یاران آن بزرگوار، ارتباط داشت. به همین دلیل هم پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به ایران رفت و در خدمت نظام اسلامی قرار گرفت.
شهید دکتر مصطفی چمران در کنار امام موسی صدر، در سفر به مسکو
نقش دکتر چمران در تأسیس «حرکه امل» را تا چه میزان مؤثر و تعیینکننده ارزیابی میکنید؟
او در ساماندهی و تشکیل «حرکه المحرومین» و «حرکه امل»، مشارکت جدی و بسیار مؤثری داشت و امام موسی صدر در چهارچوب تشکیلاتی سازمان، به وی متکی بود. دکتر چمران علاوه بر اداره مؤسسه آموزشی جبل عامل، به پادگانهای آموزشی میرفت و مسئول سازماندهی و آموزش جوانان داوطلب و مبارز بود. خود شخصا به جنگ با اسرائیل، یا کسانی که مثل فالانژها جزء نیروهای وابسته به این حکومت بودند، یا دشمنان داخلی و دیگر معاندان میرفت. وقتی شیعیان در منطقه بیروت شرقی تحت محاصره قرار گرفته بودند و حزب کتائب (فالانژها)، اقدام به محاصره مناطق شیعی در «نبعه»، «سن الفیل»، «دکوین» و «برج حمود» کرد، شهید دکتر چمران نخستین کسی بود، که به فکر ارسال سلاح به این منطقه و مردمش افتاد. من خود شاهد بودم که او با تاکسی، به مناطق محاصرهشده سلاح میفرستاد و آنان را تجهیز مینمود. بسیار پشتکار داشت و به گونهای خستگیناپذیر، به همه خدمت میکرد. شخصیت اخلاقی بسیار والا و تأثیرگذاری داشت و با ایمان و جدیت فراوان، به فقرا و تهیدستان کمک میکرد. کاملا روشن بود که او یکی از اصلیترین تکیهگاههای امام موسی صدر، در تشکیل جنبش محرومان است. تربیتیافتگان او که در زمره کودکان و یتیمان آن دوره بودند، هماینک بخشی از نخبگان علمی، سیاسی و اقتصادی لبنان را تشکیل میدهند و خود را به وی مدیون میدانند.