او معتقد بود: فقها باید در سیاست دخالت کنند، تا غیر فقها مردم را به بیراهه نکشانند!

 
پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ 
در آغار این گفت‌وشنود، قدری درباره مکانت علمی، استادان و شرایط تحصیلی زنده‌یاد آیت‌الله العظمی سیدعبدالله شیرازی توضیح دهید.
بسم الله الرحمن الرحیم. مرحوم آیت‌الله العظمی سیدعبدالله شیرازی(رحمه‌الله)، از شاگردان بنام مرحوم آیت‌الله العظمی آقا ضیاء‌الدین عراقی، از اعلام نامدار نجف و از هم‌طرازان آیات عظام: میرزا حسین نائینی و شیخ محمدحسین اصفهانی، بود. ایشان هم مقام علمی و هم اعتمادبه‌نفس علمی بالایی داشت. نقل کرده‌اند که روزی آیت‌الله آقا ضیاء عراقی در درس خود گفته بودند: «این حرف‌هایی که من دارم می‌زنم، ابتکاری است و در جای دیگری نیست؛ بنابراین خوب گوش بدهید، اینها متن واقع است!». در آن روز مرحوم آیت‌الله سیداحمد خوانساری ــ که معمولا سکوت می‌کرد ــ پای منبر ایشان حضور داشت. ایشان پرسیده بود: «استاد! پس وقتی از فرمایشاتتان عدول می‌فرمایید، از متن واقع عدول می‌فرمایید؟». به‌هرحال آیت‌الله شیرازی، از شاگردان برجسته چنین استادی بود. پدرم، استادم علامه طباطبائی و آیت‌الله العظمی میلانی، از شاگردان آیت‌الله العظمی حاج شیخ محمدحسین اصفهانی بودند و ایشان را بر همه ترجیح می‌دادند، اما آیت‌الله شیرازی مرحوم عراقی را برتر می‌دانست. ایشان یک بار به خود من فرمود: «آقا ضیاء عراقی، اصلا قابل قیاس با کسی نبود و قطعا از همه قوی‌تر بود!...».
 
ارزیابی شما از سابقه و شیوه مبارزاتی آیت‌الله العظمی شیرازی چیست؟
یکی از بخش‌های ستودنی زندگی آیت‌الله شیرازی، همین قسمت است. زمانی که مرحوم امام خمینی در قم مبارزه را شروع کرد، ایشان هم در نجف در حمایت از نهضت اسلامی ایران فعالیت می‌کرد. البته من از جزئیات مبارزات ایشان در این شهر اطلاعات دقیق ندارم؛ چون نجف دارالسکون بود! مرحوم امام، همه دنیا از جمله نجف را تکان داد! مرحوم آیت‌الله شیرازی از جمله عالمانی بود که در نجف قیام کرد و اعلامیه صادر می‌کرد، تا زمانی که به مشهد مهاجرت نمود و درس و بحث و شئون مرجعیت را در اینجا رواج داد. ایشان، با اینکه در امور سیاسی دخالت می‌کرد، بسیار مراقب بود که هیچ وقت درس را تعطیل نکند و فعالیت‌های علمی‌اش، همیشه برقرار باشد.
 

از مبارزات سیاسی آیت‌الله العظمی شیرازی در دوره اقامت در مشهد، چه خاطره‌ای دارید؟
یک بار ما به عنوان اعتراض به رژیم گذشته، می‌خواستیم در یکی از تالارهای بزرگ صحن مطهر رضوی(ع) تحصن کنیم. اولین کسی که تشریف آورد، آیت‌الله شیرازی بود. همان‌طور که عرض کردم، ایشان علاوه بر جایگاه بالا در فقاهت، مرجعیت و تدریس، در امور سیاسی و اجتماعی نیز بسیار سخت‌کوش بود و جدیت واقعی داشت، نه‌اینکه از سر باز کند! حقیقتا در نهی از منکر و مواجهه با امور خلاف شرع، متعصب بود و رژیم شاه هم به همین دلیل، خیلی از ایشان حساب می‌برد. به‌هرحال ایشان به مجاهدت، چه در نجف و چه در ایران، مشهور بود و از دوره رضاخان و ماجرای مسجد گوهرشاد، سابقه بازداشت، زندانی و تبعید داشت. ایشان به‌جدّ معتقد بود که فقها باید در امور سیاسی دخالت کنند، تا غیر فقها مردم را به بیراهه نکشانند! ایشان می‌فرمود: «دخالت در سیاست و انجام امر به معروف و نهی از منکر و تطبیق امور با آیات، اخبار و سیره ائمه(ع)، از شئون فقاهت و فقیه است...». آیت‌الله شیرازی در دوران اقامت در مشهد، اعلامیه‌های زیادی می‌دادند و مردم هم که با سوابق مبارزاتی ایشان آشنا شده بودند، به آن بزرگوار علاقه بسیاری داشتند. ایشان منزلشان را عملا در اختیار مبارزین گذاشته بودند. آقازاده‌هایشان هم، انصافا در پاسخگویی به مراجعات مردم خیلی کمک می‌کردند.
 
شرایط حوزه مشهد پس از هجرت آیت‌الله العظمی شیرازی به این شهر، چه تغییراتی کرد؟
مشهد شهر مرجع‌نشینی نبود، اما بعد از آمدن آیت‌الله شیرازی به این شهر، حتی دروس امثال مرحوم آیت‌الله فلسفی هم رونق زیادی پیدا کرد. تغییر شرایط حوزه مشهد، در فضایی که متأسفانه عده‌ای این اعتقاد را ترویج می‌کردند که باید تا می‌توانیم بکوشیم که اوضاع خراب‌تر شود، از برکات حضور ایشان بود. آیت‌الله شیرازی که آمد، مشهد را مرجع‌نشین کرد و از پراکندگی و تشتت درآورد. من قبلا در زنجان بودم، به مشهد که آمدم، دیدم که حوزه مشهد چندان مرجع‌نشین و فقیه‌پرور نیست. اما ایشان که آمد، فضای حاکم را تغییر داد و شور و نشاطی ایجاد کرد.