فرج‌الله آصف

فرج‌الله آصف ملقب به سردار معظم فرزند آصف دیوان در سال 1260 خورشیدی به دنیا آمد.1 وی دارای تحصیلات متعارف، ملاک و نماینده دوره‌های 14،13،12،11،10،9،8،7،5،4،3 و 15 از سنندج بود.2 مرگ وی در سال 1333 خورشیدی در 73 سالگی اتفاق افتاد.
 
فرج‌الله آصف (1260ش. سنندج ـ 1333ش. تهران) نماینده مجلس شورای ملی و مجلس سنا، فرزند میرزا علی‌نقی، از خاندان وزیری کردستان است. خانواده وی از عمده مالکان با نفوذ منطقه بودند، نیای آنان، خواجه ابراهیم، فرزند خواجه یوسف بزاز اصفهانی، در 1022ق. به خواسته حکمران کردستان، از اصفهان به حسن‌آباد کردستان رفت. فرزند وی، میرزا عبدالله، در زمان حکومت احمدخان اردلان، وزیر و پیشکار حکومت کردستان شد، و از آن پس این خانواده به وزیری مشهور گردیدند. میرزا علی‌نقی‌ خان، پدر آصف، در کردستان، لشکرنویس بود. وی در 1313ق. لقب آصف دیوان دریافت کرد و حدود ده‌ سال بعد ملقب به آصف اعظم شد، این لقب سبب آن شد که او و فرزندانش، نام‌خانوادگی آصف را برای خویش برگزینند.
 
میرزا فرج‌الله آصف، تحصیلات مقدماتی خود را نزد حاج شیخ‌ عبدالمجید متخلص به عرفان به پایان برد. سپس به نظامی‌گری روی آورد و مدتی فرماندهی قشون ظفر کردستان را عهده‌دار بود. در 1293ش. پس از بازگشایی مجلس شورای ملی، به نمایندگی از کردستان به سومین دوره این مجلس راه یافت. در این دوره چون عبدالحسین‌ خان تیمورتاش نیز لقب سردار معظم داشت، آصف به سردار معظم کردستانی و تیمورتاش به سردار معظم خراسانی مشهور شدند.
 
آصف در نخستین تجربه وکالت مجلس خود، در گروه نمایندگان بی‌طرف مجلس قرار داشت. پس از آن یازده دوره به نمایندگی مجلس ‌شورای ‌ملی انتخاب شد. او از نمایندگانی است که طولانی‌ترین دوره نمایندگی مجلس‌ شورای ‌ملی را داشته‌اند. مجلس سوم، در آبان 1294، به سبب مهاجرت شمار زیادی از نمایندگان به قم و کرمانشاه، از اکثریت افتاد و تعطیل گشت. انتخابات دوره چهارم، در اردیبهشت 1296، آغاز شد؛ ولی به علت اوضاع آشفته ناشی از اشغال کشور توسط بیگانگان، این انتخابات حدود چهارسال به‌طول انجامید و مجلس چهارم در تیر 1300 آغاز به‌کار کرد. در آن انتخابات و نیز انتخابات دوره پنجم، فرج‌الله آصف از حوزه انتخابیه کردستان به مجلس ‌شورای ‌ملی رفت. در دوره پنجم آصف از جمله نمایندگانی بود که در 9 آبان 1304 به ماده واحده خلع قاجاریه از سلطنت و واگذاری حکومت موقت به رضاخان رأی مثبت داد. در آبان و آذر همان سال، انتخابات مجلس مؤسسان، برای تعیین تکلیف حکومت کشور برگزار شد. در تهران و شهرستانها مأموران سردار سپه و شهربانی و نظامیان، سخت به تکاپو افتاده بودند؛ کسانی می‌‌توانستند انتخاب شوند که نامشان در صورت اسامی دولت آمده بود. فرج‌الله آصف نیز از اعضای این مجلس بود. وی کوشید تا به عضویت هیئت رئیسه آن انتخاب شود، ولی بیش از یک رأی نیاورد و ناموفق ماند. در آن سال، مجلس مؤسسان، سلطنت ایران را به رضاخان انتقال داد. آصف نیز از جمله نمایندگانی بود که رأی به سلطنت پهلوی داد.
 
در دوره ششم مجلس‌ شورای ‌ملی از سنندج نماینده‌ای فرستاده نشد. انتخابات دوره هفتم، در تابستان 1307ش. به انجام رسید، و فقط کسانی به مجلس راه یافتند که دولت و شخص شاه، با انتخابات آنان موافقت کرده بودند. در این دوره آصف به نمایندگی از مردم سنندج به مجلس رفت. آصف در دوره هشتم تا یازدهم نیز با میرزا محمدخان وکیل و محمدخان حبیبی، به نمایندگی از سنندج در مجلس ‌شورای ‌ملی حضور داشت و در هر دوره انتخابات، نام آنان در لیستی قرار داشت که استانداران و فرمانداران و رؤسای شهربانی مکلف به انتخاب و تعیین آنها به عنوان وکلای مجلس بودند. در دوره دوازدهم و سیزدهم نیز آصف از نمایندگان سنندج در مجلس‌ شورای ‌ملی بود. وی در دوره سیزدهم مستعفی گشت. در دوره چهاردهم قانون‌گذاری آصف مجدداً نماینده مجلس شد. در این دوره، دو گروه عمده از نمایندگان، در برابر یکدیگر صف‌آرایی کرده بودند: اکثریت، به رهبری طاهری؛ و گروه اقلیت، به رهبری مصدق؛ آصف از اعضای شاخص گروه اکثریت به‌شمار می‌رفت. در این میان، چند فراکسیون نیز براساس منافع مشترک سیاسی یا شخصی شکل گرفت. فراکسیون اتحاد ملی، متشکل از نمایندگان دربار، از جمله این فراکسیونها محسوب می‌شد. فرج‌الله آصف و ناصرقلی اردلان، نماینده دیگر سنندج، از زمین‌داران صاحب‌نام، در این فراکسیون عضویت داشتند؛ مجلس چهاردهم، پس از دادن رأی به نخست‌وزیری قوام‌السلطنه، که در آخرین ماههای فعالیت آن انجام شد، در 21 اسفند 1324 به کار خود پایان داد.
 
تشکیل مجلس پانزدهم، تا مدتی طولانی، به تعویق افتاد. قوام‌السلطنه در همان دوره فترت، برای آنکه در مجلس آینده اکثریت قاطعی به‌دست آورد، حزب دمکرات ایران را تشکیل داد. در این دوره فرج‌الله آصف که از طرف‌داران قوام بود، به عضویت حزب دمکرات ایران درآمد. براساس گزارش شهربانی کل کشور مورخ 10 تیر 1326، از منزل فرج‌الله آصف در سنندج، به‌صورت پایگاه اولیه نمایندگان حزب دمکرات سنندج استفاده می‌شد. آصف در وقفه دو‌ساله تشکیل مجلس پانزدهم، علاوه بر فعالیتهای یاد شده، در 1324ش. مدتی سرپرستی فرمانداری شهرستانهای گروس و سنندج را برعهده داشت. وی در مرداد 1325، به فرمانداری این دو شهرستان منصوب شد. در تیر 1326 برای دوازدهمین‌ بار به پانزدهمین دوره مجلس شورای ملی راه یافت. در این دوره نیز همچون گذشته، وی از طرف‌داران قوام‌السلطنه به‌شمار می‌رفت.3 وی همچنین در فروردین ماه 1328 با کسب 1574 رأی به عنوان نماینده سنندج در مجلس مؤسسان دوم حضور یافت.
 
آصف در بهمن‌ ماه 1328 به هنگام تشکیل اولین دوره مجلس سنا به عنوان سناتور انتخابی کرمانشاه به این مجلس راه یافت.و فرزندش محمدرضا آصف (تولد 1285 ش.) که دارای تحصیلات قدیم در حدود متوسطه و ملاک بوده است کرسی پدر را در مجلس شورای ملی به دست آورد.4فرج‌الله آصف در 21 دی 1333، در سن 73 سالگی بر اثر عارضه قلبی درگذشت. وی یکی از ثروتمندان درجه اول ایران محسوب می‌شد. در مدتی متجاوز از 30 سال که نماینده شورا و سنا بود، هیچ‌وقت در مجلس نطقی نکرد و همیشه جزو اکثریت مجلس بود. پس از مرگش املاک وسیع او بین ورثه تقسیم شد و با اصلاحات ارضی و تقسیمات دیگر تدریجاً از بین رفت.5

پی نوشت: