محمود انصاری

 
هیچ چیز در رفتار انسانها به اندازه اطلاع از کردار مردان تاریخ تأثیرگذار نیست
 
امیر اقتدار محمود انصاری (1250؟-1340)، نظامی و دولتمرد دوره قاجار و پهلوی، تحصیلکرده مدرسه حربیه استانبول، استخدام در ارتش عثمانی، تحصیل علوم دینی در عتبات، کار در قزاقخانه ایران و نزدیکی به رضاخان، متصدی وزارت پست و تلگراف و وزارت داخله1.
 
محمود انصاری متولد 1250؟ ملقب به امیراقتدار ، فرزند امیر تومان محب‌علی‌خان از افسران عالیرتبه قزاقخانه بود. پس از انجام تحصیلات مقدماتی به کشور عثمانی رفت و در مدرسه حربیه استانبول تحصیل کرد، و موفق به دریافت درجه افسری شد؛ در ارتش عثمانی با درجه ستوانی استخدام گردید و طی پانزده سال خدمت در نظام عثمانی درجات خود را دریافت کرد، زمانی که به سرتیپی نائل آمد فرماندهی چند واحد نظامی را به او دادند.
 

 
امیر اقتدار در لباس ارتش عثمانی
شماره آرشیو عکس: 821- 1 ع

انصاری بعد از جنگ جهانی اول از ارتش عثمانی استعفا داد، عازم نجف و کربلا شد و به تحصیل علوم و معارف اسلامی پرداخت. چند سالی در آنجا ماند، تحصیلات خود را به اتمام رساند و به ایران بازگشت. در 1298 در قزاقخانه ایران با درجه سرتیپی استخدام شد. او پس از سقوط کابینه سید ضیاءالدین‌ طباطبایی (4 خرداد 1300)به حکومت اصفهان منصوب شد. از آنجایی که انصاری سابقه طلبگی در اصفهان داشت و طلاب را خوب می‌شناخت برای آرام کردن شورشهای اصفهان او را برگزیدند، وی در اصفهان جز به آقا شیخ ‌علی ‌مدرس که استاد زمان طلبگی خودش بود به هیچ‌یک از روحانیون اعتماد نکرد. پس از مدت کمی اقامت در اصفهان به تهران آمد2.
 
در اوایل حکومت قوام السلطنه در سال 1300 از طرف سردار سپه رضاخان حاکم نظامی تهران گردید و چند ماهی با قدرت کامل، با دخالت در مسائل سیاسی امور حکومت نظامی را اداره می‌کرد، و یار و یاور رضاخان بود. در 14 دی ماه 1300 سردار سپه (وزیر جنگ)، با تصویب احمدشاه، به هفت تن از سرداران قزاقخانه درجه امیرلشکری که بالاترین درجه قشون بود اعطاء نمود، از آن‌جمله به سرتیپ محمود انصاری.
 
محمود انصاری بعد از دریافت درجه امیرلشکری به اتفاق امیرلشکر محمودخان آیرم، فرمانده لشکر جنوب، سروسامانی به کارها دادند. وی رابط وزارت جنگ و مجلس‌شورای‌ملی هم بود. وقتی سردار سپه از طرف سلطان احمدشاه به رئیس‌الوزرائی منصوب شد، به‌طور موقت محمودخان انصاری را باحفظ سمتهای قبلی رئیس شهربانی نمود ولی مدت زیادی در آن شغل نماند و جای خود را به سرهنگ محمدخان درگاهی داد. امیرلشکر انصاری در سفر سوم احمدشاه به اروپا همراه سردارسپه، احمدشاه را تا خانقین بدرقه نمود و احمدشاه نیز به او لقب امیر اقتدار داد3.
 
پس از روی کار آمدن آخرین کابینه مشیرالدوله (26خرداد1302) رضاخان که دراین کابینه وزارت جنگ  را بر عهده داشت، به کارشکنی و مخالفت با دولت مشیرالدوله پرداخت. روزی محمودخان انصاری را به‌نمایندگی خود به هیئت وزراء فرستاد و به او دستور خشونت و بی‌ادبی داد و انصاری در آن جلسه به مشیرالدوله ‌فهماند که باید کناره‌گیری کند. این بی‌حرمتیها و سایر عوامل فشار باعث سقوط کابینه مشیرالدوله شد. سپس رضاخان کابینه خود را در 6 آبان 1302 تشکیل داد4.
 
انصاری در کابینه دوم رضاخان در 25 فروردین ماه 1303 به وزارت پست و تلگراف منصوب شد، و سپس متصدی وزارت داخله گردید. در سفر جنگی سردار سپه به خوزستان از همراهان وی بود (13 آبان ماه 1303). انصاری پس از تشرف به نجف و کربلا به ایران بازگشت و در وزارت داخله مخصوصاً کادر حکام و ولایات تغییرات چشمگیری داد 5.
 

 
امیرلشکر محمود انصاری به همراه رضاخان سردار سپه در زیارت عتبات پس از انجام مأموریت خوزستان
شماره آرشیو عکس: 3672- 7 ع

امیر اقتدار در وزرات داخله دست به اصلاحاتی زد و سردار معزز بجنوردی را به حکومت بجنورد، جوین و شیروان رساند. سردار معزز سر ناسازگاری با بعضی از سران حکومت در خراسان از جمله سرتیپ‌ جان‌محمدخان یا به قول ملک‌الشعرای ‌بهار فرعون خراسان گذاشت. او نیز با همکاری تعدادی از ناراضیان اخراجی وزارت داخله، نامه‌ای به احمدشاه با امضای سردار معزز جعل کردند. در نامه از شاه خواسته شده بود به ایران برگردد. در همین نامه اضافه شده بود که امیراقتدار وزیر داخله پشتیبان ما است. این نامه به سفارت ایران در پاریس فرستاده شده بود که به دست سلطان احمدشاه قاجار برسد. عوامل سردار سپه در سفارت فرانسه نامه را برای سردار سپه فرستادند و سردار سپه پس از خواندن نامه دستور برکناری امیرلشکر انصاری (امیراقتدار) را از وزارت داخله داد و همان روز وزیر داخله را با خفت و خواری در یکی از سلولهای قلعه بیگی تهران حبس کردند. جان محمدخان، سردار معزز بجنوردی را از چشم سردار سپه انداخت و سرانجام او را به اتفاق تنی چند از نزدیکانش در مشهد به چوبه دار کشید. سرانجام بی‌گناهی امیراقتدار ثابت و از زندان آزاد شد، ولی غرور و شخصیت امیراقتدار مانع از دیدار مجدد وی با رضاخان شد و با وجود پیشنهادهای مکرر، از قبول هرگونه شغل و سمتی خودداری نمود. 6.
 
محمود انصاری پنج پسر و سه دختر داشت. سرتیپ صفرعلی انصاری، سرلشکر ولی انصاری، سرهنگ نصرت‌الله انصاری، مهندس اسمعیل و مهندس جمشید فرزندان ذکور او هستند. 7.
 
امیراقتدار محمود انصاری در سال 1340 در سن 90 سالگی درگذشت.
 

  
         امضا محمود انصاری