ترانه سیاسی ـ تاریخی «یار دبستانی»، اثر جاودان استاد جمشید جم به‌شمار می‌آید. چهل‌وسومین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی را، موسمی نیک برای گفت‌وشنود با وی یافتیم. او در این مصاحبه، درباره این اثر و کارنامه نظام اسلامی در عرصه موسیقی، سخن گفته است
پایگاه اطلاعرسانیپژوهشکده تاریخ معاصر؛ شما در ساحت فرهنگی کشور، با ترانه «یار دبستانی»، شناخته شدید. این اثر، در چه مقطعی و چگونه ساخته شد؟
به نام خدا. درباره سابقه ذهنی‌ای که موجب خلق این اثر شد، باید بگویم: زمانی که از دکتر علی شریعتی، درباره سه دانشجویی که در 16 آذر سال 1332، به جرم اعتراض به آمدن نیکسون، رئیس‌جمهور آمریکا به ایران، در دانشکده فنی تهران و به دست مأموران امنیتی رژیم گذشته کشته شدند، سؤال شد، او پاسخ داد: «این سه نفر دانشجویان مسلمانی بودند که با شهامت شهید شدند!...». از آنجا بود که ایده ساخت یار دبستانی، در ذهنم شکل گرفت و در آبان سال 1357، این ترانه به همّت دوست عزیز و شاعر گران‌مایه، منصور تهرانی، سروده و ساخته شد. او قصد داشت درباره این سه شهید فیلمی هم بسازد، که به دلیل اختناق سنگین، اصلا معلوم نشد که برای آن فیلم، چه اتفاقی افتاد!
با توجه به اینکه این ترانه، در سال 1357 ساخته شد، چرا اجرای آن، موکول به سال 1358 شد؟
چون دولت ازهاری، صدایم را توقیف کرده بود و همین مسئله، باعث شد تصمیم بگیرم که حتما این ترانه را اجرا کنم. یادم هست که این ترانه، نوعی همدلی و وحدت را در بین مردم به‌وجود آورد و بعدها هم، هر جا ظلم و ستمی بود، این ترانه توسط مردم خوانده شد و جایگاه واقعی خود را به‌دست آورد. این اثر، به همه ملت ایران تعلق دارد و هیچ گروه و جریانی، حق مصادره آن به نفع خود را ندارد!
اما بسیاری از گروه‌های معاند با نظام اسلامی، به‌خصوص در دهه‌های 1370 و 1380، از این ترانه سوء استفاده کردند! درباره آنها، چه دیدگاهی دارید؟
متأسفانه همین‌طور است! آنها این ترانه را در راستای اهداف سیاسی خود به‌کار بردند، درحالی‌که این اثر، یک ترانه ملی است و متعلق به گروه و حزب خاصی نیست. احساسم این است که اساس این ترانه زیر سؤال رفته است و امیدوارم از این پس، در جای خودش از آن استفاده شود.
وضعیت موسیقی و تحولات آن را، در 43 سال اخیر، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
انقلاب اسلامی به‌خصوص در عرصه موسیقی ملی، نقش اساسی داشت و کلام در موسیقی، جایگاه ارزشمندی پیدا کرد. البته در زمینه موسیقی، مشکلات فراوانی داریم، که باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق، توسط اساتید این هنر مرتفع شوند. باید مسئولان دلسوز در حوزه‌های مختلف هنری، از جمله موسیقی، برنامه‌ریزی‌های دقیقی داشته باشند، تا مانع از تهاجم فرهنگی بشوند. متأسفانه هر مدیری که بر سر کار می‌آید، بر اساس سلیقه خودش عمل می‌کند و به همین دلیل، نوعی عدم انسجام و آشفتگی، در موسیقی دیده می‌شود و بسیاری از آثار، واقعا همسنگ و هم‌شأن انقلاب اسلامی نیستند! درحالی‌که ما ترانه‌سراها و آهنگسازان قدرتمندی داریم که می‌توانند آثار فاخری را خلق کنند.
غرب با تسلط همه‌جانبه‌ای که بر رسانه‌ها دارد، موسیقی بی‌محتوا و حتی توهین‌آمیز خود را، در سطح گسترده‌ای منتشر می‌کند و متأسفانه ذائقه نسل جوان کشور ما هم، تحت تأثیر این موسیقی، تخریب شده است! خود ما هم هنوز نتوانسته‌ایم که نظم و نسق درستی به موسیقی‌مان بدهیم و ترانه‌هایی را تولید کنیم که جوانان را جذب کند و آنان را از تهدیدات فرهنگی مصون بدارد. ما یک فرهنگ غنیِ هزاران‌ساله داریم و موسیقی، یکی از مؤثرترین ابزارها، برای انتقال این فرهنگ به نسل‌های جدید است، که متأسفانه از آن استفاده بهینه و شایسته‌ای نمی‌کنیم! موسیقی در ارتقای اندیشه و تلطیف عواطف افراد، به‌خصوص جوانان، تأثیر تعیین‌کننده‌ای دارد، اما متأسفانه به دلیل استفاده غلط از آن، امروزه نسل جوان ما، با فرهنگ و هنر کشورش بیگانه شده است!
به نظر شما مقصرِ این پدیده، چه عناصر و جریاناتی هستند؟
مسئولانی که در طی این سال‌ها، متصدی امور هنری، به‌خصوص موسیقی بوده‌اند، اما نتوانسته‌اند آن‌گونه که باید و شاید، نیازهای نسل جوان را تحلیل کنند و با اشراف کامل، زمینه‌های خلق آثار فاخر و تأثیرگذار را فراهم آورند. کشور ما، سرزمین فرهنگ‌های متنوع و موسیقی‌های کم‌نظیر و رنگارنگ است. متأسفانه تا به حال، اقدامی درخور برای شناخت این موسیقی‌ها و ارائه آنها به جامعه صورت نگرفته و با مقوله موسیقی، به شکلی سطحی و غیر اصولی برخورد شده است!
با توجه به تغییر و تحولات دهه‌های اخیر در کشورمان، اگر بار دیگر اجرای ترانه‌ای شبیه به یار دبستانی، به شما پیشنهاد شود، آیا می‌پذیرید؟
من هر ترانه‌ای را که در جهت تقویت انقلاب و نظام اسلامی و همبستگی و وحدت مردم باشد، اجرا می‌کنم؛ منتها هر اثری باید با توجه به حال و هوای روز ساخته و اجرا شود، وگرنه تأثیر مطلوب را نخواهد داشت. البته چند ترانه مرتبط با مفاهیم اسلامی دارم، که ان‌شاءالله اجرا خواهم کرد.
به نظر شما در شرایط کنونی، وظیفه یک هنرمند متعهد چیست؟
ازآنجاکه هنرمندان طرفدارانی دارند، باید بسیار مراقب رفتار و گفتارشان باشند و حرف نسنجیده نزنند و کار نسنجیده انجام ندهند؛ چون کارهای آنها، موجب تحریک افکار عمومی می‌شود و آثار بدی به‌جا می‌گذارد! هنرمند باید همواره، هوشمندانه عمل کند و حرف بزند! باید مراقب باشیم که سخنان و اقدامات ما، به‌سرعت در رسانه‌ها منتشر می‌شوند و اگر برخلاف مصالح ملی حرف بزنیم، دشمنان همان را برجسته و از آن سوء استفاده می‌کنند! متأسفانه برخی از دوستان، متوجه پیامدهای سخنان و رفتارهای خود نیستند!
در پایان مناسب است که یادی نیز، از روزهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی بکنیم و خاطرات شما را، از آن روزها بشنویم؟
خاطرم هست که من و چند تن از دوستانم، همیشه به زمین چمن دانشگاه می‌رفتیم؛ چون بسیاری از تظاهرات‌ها، در آنجا صورت می‌گرفت. در روز 13 آبان سال 1357 هم، به دانشگاه رفتیم و من احساس کردم که جمعیت خیلی بیشتر از روزهای قبل است! مخصوصا حضور دانش‌آموزان، خیلی چشمگیر بود. گاردی‌ها به طرف دانشجویان و دانش‌آموزان، گاز اشک‌آور پرتاب می‌کردند و همه جا، پر از دود و آتش بود! تصویر صحنه‌های شهادت دانشجویان و دانش‌آموزان و کشتار بی‌رحمانه مردم، هرگز از خاطرم نمی‌رود! ساخت و اجرای یار دبستانی، کمترین ادای دین من، به شهدای گران‌قدر سرزمینم بوده است.
