در سال 1346 سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) تصمیم گرفت جهت تأثیرگذاری بیشتر بر افکار عمومی و پیاده کردن اهداف خود در ایران روزنامه‌ای را توسط عوامل وابسته به خود تأسیس نماید
«آیندگان» روزنامه‌ای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی بود که با مدیریت داریوش همایون، از 25 آذر 1346 تا 16 مرداد 1358 با هدف دفاع از سیاست‌های رژیم پهلوی دوم، سیاست‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی در تهران منتشر می‌شد. در ادامه مقاله به معرفی مدیر مسئول و سردبیر، هیئت تحریریه، شکل ظاهری و محتوایی مجله پرداخته می‌شود.
داریوش همایون؛ مدیرعامل روزنامه آیندگان
داریوش همایون فرزند نورالله در 5 مهر سال 1307 در محله لاله‌زار تهران متولد شد.1 وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه وارد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گردید و در سال 1334 در رشته حقوق قضائی فارغ‌التحصیل شد.2 داریوش همایون در سال 1328 وارد حزب پان‌ایرانیست و سپس حزب ملت ایران از احزاب طرفدار نهاد سلطنت شد. وی با توجه به اختلافاتی که در حزب به وجود آمد نتوانست در آنجا بماند؛ لذا در سال 1331 وارد حزب سوسیالیست ملی کارگران ایران (سومکا) گردید.3 داریوش همایون پس از عضویت در حزب سومکا پله‌های ترقی را به سرعت طی کرد و به سردبیری روزنامه «سومکا» ارگان رسمی حزب و سپس معاونت حزب دست یافت. در سال 1334 به روزنامه «اطلاعات» رفت و در قسمت سرویس خارجی و سردبیری سرویس خارجی مشغول به کار گردید.4
فعالیت‌های مطبوعاتی داریوش همایون که به نفع سلطنت و آمریکا بود باعث جذب وی توسط سازمان سیا و ساواک گردید. داریوش همایون با ژوزف گودین، رئیس سازمان جاسوسی سیا، ارتباط داشت و با او همکاری می‌کرد.5 تیمور بختیار، نخستین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور، به همایون پیشنهاد همکاری با ساواک را داد.6 در سال 1339، داریوش همایون با دعوت سازمان سیا به آمریکا رفت.7 وی در سال 1344 به استخدام مؤسسه فرانکلین (کتاب‌های جیبی) درآمد و در آن مؤسسه سیاست‌های فرهنگی آمریکایی‌ها را اجرا نمود. در همین زمان آمریکایی‌ها، با معرفی همایون به عنوان یکی از پنج خبرنگار برجسته سال، اهدای بورس یک‌ساله «نیمن» دانشگاه هاروارد را شایسته او دانستند.8
چگونگی تأسیس روزنامه آیندگان
اندیشه تأسیس روزنامه آیندگان به سال 1344 و بازگشت همایون از مأموریت‌های فرانکلین در کشورهای آسیایی به ایران بازمی‌گردد.9 در سال 1346 سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) تصمیم گرفت جهت تأثیرگذاری بیشتر بر افکار عمومی و پیاده کردن اهداف خود در ایران روزنامه‌ای را توسط عوامل وابسته به خود تأسیس نماید.10 با توجه به اسناد ساواک، سران آمریکا با پرداخت مبلغ یک‌میلیون تومان و مؤسسه فرانکلین با پرداخت مبلغ 1/300 میلیون تومان از انتشار روزنامه آیندگان حمایت مالی کردند.11 همایون برای تأسیس روزنامه به حمایت دولت نیز نیاز داشت. وی طی دیداری که با هویدا و اسدالله علم داشت، از آنان درخواست نمود تا به منظور انتشار روزنامه به او مساعدت نمایند.12
در اواخر سال 1345، جلسه‌ای در دفتر هویدا با حضور نصیری و همایون برگزار شد. در این جلسه مقرر گردید برای ایجاد روزنامه، شرکتی ایجاد کنند که 51 درصد سهام آن از آن دولت باشد و باقی را همایون و شماری محدود از همکاران روزنامه‌نگارش تأمین کنند.13 با توجه به اینکه داریوش همایون یکی از چهره‌های شناخته‌شده سازمان جاسوسی آمریکا بود تصمیم بر این شد امتیاز روزنامه به نام خانم فریده کامکار شاهرودی دریافت گردد. درخواست امتیاز روزنامه آیندگان به وزارت اطلاعات ارسال و در 1 مرداد 1346 کمیسیون مطبوعات وزارت اطلاعات با موافقت ساواک اعطای امتیاز روزنامه آیندگان با روش سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را به خانم شاهرودی ابلاغ نمود.14
پس از دریافت امتیاز روزنامه اولین جلسه مجمع عمومی شرکت آیندگان تشکیل و خانم کامکار شاهرودی و آقایان داریوش همایون، دکتر اهری، دکتر بهره‌مند و بهروز به سمت اعضای هیئت مدیره و آقای دکتر سمسار به عنوان بازرس انتخاب شدند. خانم فریده کامکار شاهرودی صاحب‌امتیاز و مدیر، داریوش همایون مدیرعامل و جهانگیر بهروز رئیس هیئت تحریریه گردانندگان اصلی روزنامه بودند. ساواک جهت نظارت بر کار آیندگان منوچهر آزمون را به عنوان نماینده خود در آن روزنامه به وزارت اطلاعات معرفی نمود.15
ارتباط داریوش همایون با کارگزاران رژیم اسرائیل و تجهیز روزنامه آیندگان
در تأسیس و انتشار روزنامه آیندگان، داریوش همایون نیاز به حمایت مالی داشت. در یک سند مهم سری از ساواک درباره تقاضای وی از مئیر عزری (معاون نمایندگی اسرائیل در تهران) مبنی بر سرمایه‌گذاری دومیلیون‌تومانی در روزنامه آیندگان مطالبی ارائه شده است. در این سند همایون به مئیر عذری قول می‌دهد تا در صورت تحقق عملی این سرمایه‌گذاری برای همیشه مطالب روزنامه را علیه اعراب و به نفع اسرائیل تنظیم نماید. این درخواست با ابلاغ موافقت کامل وزارت خارجه و پشتیبانی رژیم اشغالگر قدس توسط عزری به نتیجه رسید.16
از دیگر کمک‌های سران اسرائیل به همایون برای تأسیس روزنامه، فروش یک دستگاه چاپ بود. داریوش همایون در سفری که هنگام جنگ‌های شش‌روزه اعراب و اسرائیل به فلسطین اشغالی داشت با سران رژیم صهیونیستی اسرائیل دیدار کرد و خرید یک دستگاه «رتاتیو» برای روزنامه آیندگان را از آنها درخواست نمود که با موافقت آنها این امر صورت پذیرفت.17 در این زمان مصطفی مصباح‌زاده یک دستگاه چاپ را با اقساط بسیار کم جهت اهداف اسرائیل به داریوش همایون واگذار کرد.18
پس از شهادت استاد مطهری توسط گروهک فرقان، روزنامه آیندگان در 20 اردیبهشت 1358 مصاحبه اریک رولو، خبرنگار روزنامه «لوموند»، با رهبر انقلاب امام خمینی دباره ترور استاد مطهری را به گونه‌ای تحریف‌آمیز منتشر نمود
معرفی هیات تحریریه
بیشتر نویسندگان این نشریه، روشنفکران غرب‌گرا و تحصیل‌کرده در خارج بودند. این افراد با نگارش مطالبشان به دفاع از سلطنت، سیاست‌های رژیم پهلوی دوم، سیاست‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی می‌پرداختند. طی مدت زمان انتشار روزنامه پنج نفر (غلامحسین صالحیار، جهانگیر بهروز، حسین مهری، مسعود بهنود، هوشنگ وزیری) سردبیری آن را برعهده داشتند.19 برخی از نویسندگان روزنامه عبارت بودند از: سیروس آموزگار، علی باستانی، شائول بخشاش، هاله اسفندیاری، کریم امامی، مسعود بهنود، هوشنگ وزیری و پرویز نقیبی، کاظم ودیعی، بحرالدین مهین تاش، حمید اوجی، محمدحسین فرهمند، امیر شاپور زندنیا.20
مشخصات شکلی و ظاهری:
روزنامه آیندگان روزنامه‌ای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بود که طی سال‌های 1346 تا 1358 منتشر می‌شد. صاحب امتیاز، مدیر مسئول آن: فریده کامکار شاهرودی، مدیر عامل: داریوش همایون و رئیس هیئت تحریه: جهانگیر بهروز بود. دفتر مجله در تهران خیابان شاه، کوچه نوبهار، پلاک 22 و شماره تلفن آن 45469 بود. نخستین شماره روزنامه آیندگان در 25 آذر 1346/ 14 رمضان 1387/ 16 دسامبر 1967 در دوازده صفحه منتشر شد. آبونمان (وجه اشتراک) مجله تک‌شماره 5 ریال و بهای اشتراک سه‌ماهه 20 ریال، شش‌ماهه 40 ریال، سالانه 80 ریال و برای محصلان 60 ریال و خارجه 1 دینار بود. این روزنامه در چاپخانه سکه منتشر می‌شد.21 تیراژ روزنامه آیندگان چهل‌هزار نسخه و مدت انتشار آن یازده سال و شش ماه بود. روزنامه آیندگان در 16 مرداد 1358 با حکم دادستانی کل انقلاب اسلامی به اتهام توطئه علیه انقلاب اسلامی توقیف شد.
محتوای کلی نشریه:
روزنامه آیندگان در دوازده صفحه منتشر می‌شد. در صفحه اول در بالای صفحه، عنوان روزنامه با تیتر درشت نوشته شده بود و در کنار آن در سمت راست، تاریخ انتشار: روز و ماه و سال (شمسی و قمری و میلادی) و قیمت روزنامه آمده بود. در این صفحه یادداشت‌های سردبیر و سرمقاله‌ها و سایر تیترهای صفحات روزنامه منتشر می‌شد. صفحه دوم و سوم: در صفحات مذکور به تفسیر حوادث و رخدادهای سیاسی روز در جهان پرداخته می‌شد. عوامل روزنامه در مباحث سیاست خارجی موافق و هم‌نظر با سیاست خارجی رژیم و حامیان آن مطلب می‌نوشتند. صفحه چهارم: اخبار داخلی کشور مرتبط با دولت و مجلس و... را در بر می‌گرفت. صفحه پنجم: مقالات اقتصادی، مصاحبه و سخنرانی اقتصاددانان و اخبار مرتبط با اقتصاد کشور را در بر می گرفت. در صفحه هفتم اخبار هنری و سینمایی و موسیقی و رسانه منتشر می‌گردید. در صفحه هشتم به مسائل زنان و دختران و اقدامات رژیم در حوزه زنان پرداخته می‌شد. در صفحه نهم و دهم به اخبار ورزشی و در صفحه یازده به خبرهای اجتماعی و حوادث درون جامعه و در نهایت در صفحه پایانی به اخبار داخلی کشور پرداخته می‌شد. در قسمتی دیگر از این صفحه آگهی‌های انحصار و وراثت، مزایده و تبلیغات خوراکی و پوشاک منتشر می‌شد.
روزنامه آیندگان در مدت زمان انتشارش بسیار اندک به انتقاد از دولت‌های رژیم پهلوی نه خود سلطنت می‌پرداخت. عوامل روزنامه آیندگان سخنان و اقدامات محمدرضا پهلوی را در سرمقاله‌های روزنامه مورد تمجید و ستایش قرار می‌دادند. با توجه به حمایت‌های مالی دولت از آیندگان عوامل نشریه نیز انتقادات اندکی نسبت به دولت و مجلس مطرح می‌کردند. در بحبوحه پیروزی انقلاب اسلامی عوامل روزنامه با نگارش مقالات و یادداشت‌هایشان و همچنین حمایت از گروه‌های مخالف نظام به انتقاد از برنامه‌ها و فعالیت‌های مبارزین مذهبی و روحانیان می‌پرداختند. به عنوان مثال مقاله‌ای به قلم مصطفی رحیمی حقوقدان با عنوان «چرا با جمهوری اسلامی مخالفم» را منتشر نمودند.22 یا در مقاله‌ای دیگر به طرفداری از نظام سلطنت و شاپور بختیار پرداختند.23
پس از پیروزی انقلاب اسلامی روزنامه آیندگان با پوشش اخبار مخالفان نظام جمهوری اسلامی، مخالفت خود را با رفراندوم، انتخابات مجلس خبرگان بررسی قانون اساسی، نهادهای انقلابی و... اعلام نمودند. عوامل روزنامه آیندگان با انتشار مقالات و سخنرانی‌های مخالفین نظام، مواضع و نظرات آنها و خود را پوشش می‌دادند. یکی از این مخالفت‌ها، مخالفت با نوع برگزاری رفراندوم بود. آنها به شیوه رفراندوم به صورت آری و نه اعتراض کردند.24 در سرمقاله روزنامه آیندگان با عنوان «چه کسی بر ایران حکم می‌راند» به نقد فعالیت‌ها و برنامه‌های کمیته‌ها و دادگاه‌های انقلاب اسلامی پرداختند.25 در انتخابات مجلس خبرگان بررسی قانون اساسی نیز روزنامه آیندگان به عنوان سخنگوی جریان‌های سیاسی مخالف نظرات آنها را پوشش می‌داد.26
توقیف آیندگان
پس از شهادت استاد مطهری توسط گروهک فرقان، روزنامه آیندگان در 20 اردیبهشت 1358 مصاحبه اریک رولو، خبرنگار روزنامه «لوموند»، با رهبر انقلاب امام خمینی درباره ترور استاد مطهری را به گونه‌ای تحریف‌آمیز منتشر نمود. عوامل روزنامه با تیتری درشت از جانب امام نوشتند: «چپ‌گرایان در این جنایات هیچ دخالتی نداشته‌اند». انتشار دستکاری‌شده مصاحبه موجب رنجش امام گردید.27 به دنبال چاپ این مصاحبه در روزنامه آیندگان اطلاعیه‌ای از دفتر امام صادر شد. در قسمتی از این اطلاعیه آمده بود: «آنچه روزنامه آیندگان درباره عوامل دست‌اندرکار شهادت استاد آیت‌الله مطهری نوشته است دروغ محض است و این روزنامه که از اول انقلاب تا کنون همیشه نقش انحرافی و برخلاف مصلحت ملت مسلمان داشته است، مورد تأیید مسلمانان متدین و انقلابی نبوده و نیست و امام فرمودند که این روزنامه را از این پس هرگز نمی‌خوانم و مطالب مندرج در آن هرگز مورد تأییدشان نیست...»28
پس از انتشار اطلاعیه دفتر امام، روزنامه آیندگان در 22 اردیبهشت تنها در 4 صفحه، که صفحه اول آن دربرگیرنده مقاله‌ای با عنوان «آیا انتشار آیندگان باید ادامه یابد؟» و سه صفحه دیگر که سفید بود و نماد نوعی اعتراض به‌شمار می‌آمد، منتشر شد. از این تاریخ تا 31 اردیبهشت روزنامه منتشر نگردید. در 31 اردیبهشت روزنامه مجددا منتشر شد و نزدیک به سه ماه به فعالیت خود ادامه داد. سرانجام در 16 مرداد 1358 روزنامه آیندگان به اتهام توطئه علیه انقلاب اسلامی ایران، وابستگی به رژیم پهلوی، عوامل انگلیسی و صهیونیستی به حکم دادستان کل انقلاب اسلامی (آیت‌الله آذری قمی) توقیف شد.29
در روزنامه آیندگان، نه تنها از سخنان و اقدامات محمدرضا پهلوی تمجید و ستایش می‌شد، بلکه با توجه به حمایت‌های مالی دولت از این روزنامه، عوامل نشریه انتقادات اندکی نسبت به دولت و مجلس مطرح می‌کردند
شماره آرشیو: 1943-754و
پی نوشت:
1. چهره‌های آشنا، تهران، کیهان، 1342، ص 662.
2. داریوش همایون به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1378، ص 56.
3. مظفر شاهدی، حزب پان‌ایرانیسم، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1389، صص 19-22.
4. داریوش همایون، گذار از تاریخ، پاریس، آبنوس، 1992، ص 145.
5. داریوش همایون به روایت اسناد ساواک، همان، ص 19.
6. کریستین دلانوا، ساواک، ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران، طرح نو، 1371، صص 137-138.
7. داریوش همایون، گذار از تاریخ، همان، ص 57.
8. داریوش همایون به روایت اسناد ساواک، همان، ص 23.
9. داریوش همایون، گذار از تاریخ، همان، ص 146.
10. اسناد لانه جاسوسی، ج 17، صص 17-18.
11. مطبوعات عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، روزنامه آیندگان، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1382، ص 22.
12. داریوش همایون، گذار از تاریخ، همان، ص 146.
13. عباس میلانی، معمای هویدا، تهران، آتیه و اختران، 1380، ص 292.
14. مسعود برزین، شناسنامه مطبوعات ایران از 1215 تا 1357، بهجت، 1371، ص 24.
15. داریوش همایون به روایت اسناد ساواک، همان، صص 111-113.
16. همان، صص 86-87.
17. همان، صص 88-89.
18. نیمه‌پنهان: سیمای کارگزاران فرهنگ و سیاست، ج 1، کیهان، 1378، صص 11-12.
19. مطبوعات عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، همان، صص 13، 32 و 74؛ کانون نویسندگان به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1382، ص 94.
20. مطبوعات عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، صص 169، 345 و 349؛ سازمان اسناد و کتابخانه ملی، آرشیو تاریخ شفاهی مصاحبه با امیر شاپور زندنیا و فیروز گوران، داریوش همایون به روایت سناد ساواک، ص 78.
21. آیندگان، س 1، ش 1، 25 آذر 1346، صص 1 و 4.
22. همان، 25 دی 1357، ص 4.
23. همان، 17 بهمن 1357، ص 4.
24. همان، 5 اسفند 1357، ص 1.
25. همان، 17 اسفند 1357، ص 7؛ همان، 9 فروردین 1358، ص 4؛ همان، 24 اسفند 1357، ص 1.
26. همان، 8، 11، 13، 15 مرداد 1358، ص 1.
27. صفاءالدین تبرائیان، وزیر خاکستری، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1383، ص 637.
28. اطلاعات، 20 اردیبهشت 1358، صص 1-2.
29. کیهان، 17 مرداد 1358، صص 1-2. https://iichs.ir/vdca.mnak49nee5k14.html
