ارتش و صنعت؛ کدام یک از بودجه سال 1313 بیشتر سهم بردند؟

تهیه و تنظیم: حسین مولایی
 
بعد از انجام موفقیت‌آمیز کودتا و بعدها در دوره سلطنت رضاخان، پی‌ریزی حکومتی در دستور کار قرار گرفت که بر دو ستون ارتش نوین و بوروکراسی گسترده دولتی استوار بود. با این سیاست، ارتش ده برابر و بوروکراسی هجده برابر رشد کرد و به تبع آن بودجه دولتی از 245 میلیون ریال به بیش از 4.3 میلیارد ریال در سال 1320 رسید. تعداد نفرات نیروی نظامی ایران نیز با عناوین مختلف و حداقل روی کاغذ از 22 هزار به 170هزار نفر در سال 1320 افزایش یافت. در بعد اداری نیز بیش از نودهزار کارمند حکومتی تمام‎وقت در نُه وزارتخانه به‌کار گرفته شد. نظامیان بر نهادهای غیرنظامی برتری داشتند و در ایالت‌هایی که مقامات کشوری حضور داشتند عملا زیر نفوذ مقامات ارتش خدمت می­‌کردند. همین مسئله علت اصلی قدرت‌گیری روزافزون رضاخان و ارتش در جامعه ایران بود.1
 
اسناد بسیاری وجود دارد که وضعیت بودجه دوره پهلوی اول را به خوبی هویدا می‌کند. یک نمونه از این اسناد، برگه‌ای است که افزایش بودجه ارتش را در سال 1313 نشان می‌دهد. در این سند می‌توان به نسبت بودجه ارتش با بودجه بخش­‌های دیگری نظیر صنعت و وزارت پست و تلگراف پی برد.
 
متن سند:
­«افزایش بودجه وزارت جنگ
طهران ـ در بودجه سال(1) 1935-1934 که از لحاظ عایدات مبلغ 621/413/417 ریال و از حیث مخارج به 621/282/665 ریال بالغ می‌گردد اضافات هنگفتی برای وزارت جنگ منظور شده است. میزان اعتباری که برای مصارف وزارت جنگ و امنیه تأمین شده است به 229 میلیون و 934 هزار و 980 بالغ می‌گردد؛ و حال آنکه در مقابل این ارقام فقط 43 میلیون برای صنایع عمومی و قریب 22 میلیون جهت وزارت پست و تلگراف منظور شده است.
(1) ارقام فوق با بودجه سال 1313 تطبیق می‌کند. مترجم»
 

 

پی نوشت: