او اثرات مخرب تبلیغات صدام را، از ذهن بسیاری از اسرای عراقی زدود

پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشکده تاریخ معاصر؛ 
مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، براساس چه ضرورت‌هایی و چگونه تشکیل شد؟
بسم الله الرحمن الرحیم. پس از شهادت آیت‌الله العظمی سیدمحمدباقر صدر، در زمینه رهبری مبارزات مردم عراق، خلأ بزرگی به‌وجود آمد و دیگر کسی نبود که پرچم مبارزه را در دست بگیرد. پر کردن این خلأ رهبری امری ضروری بود و لذا مجلس اعلای انقلاب اسلامی، در پاسخ به نیاز مردم مسلمان عراق تأسیس شد. در آن برهه به منظور ارائه رهنمودهای مبارزاتی، طرح‌های سیاسی گوناگونی مطرح شدند که تأسیس تجمع علمای عراق و دفتر انقلاب اسلامی عراق، بخشی از این طرح‌ها بودند. طرح تأسیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی نیز ــ که مورد قبول گروه‌ها و جنبش‌های اسلامی عراق قرار گرفت ــ در سال 1982م مطرح شد. در ابتدا کادرهای سیاسی و علمای برجسته و طلاب حوزه علمیه نجف اشرف تلاش کردند تا رهبری مبارزات مردم مسلمان عراق را انجام دهند.
بی‌تردید نقش شهید محراب آیت‌الله سیدمحمدباقر حکیم در رأس مجلس اعلا، نقش بسیار برجسته‌ای بود؛ زیرا ایشان از شاگردان نزدیک شهید صدر و بازوی فداکار ایشان بود. این مجلس ابتدا با حضور شاگردان شهید آیت‌الله صدر، برخی از علمای برجسته عراق، سازمان پیکار اسلامی، حزب‌الدعوه اسلامی و سازمان جندالامام تأسیس شد. اینها مهم‌ترین گروه سیاسی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق بودند، ولی بعدها گروه‌های دیگری هم به آن پیوستند. در یکی از بندهای اساسنامه تأسیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق آمده است که مجلس با همه گروه‌های سیاسی ضدرژیم حزب بعث همکاری می‌کند، اما خط‌مشی مجلس متکی به اعتقادات اسلامی است؛ زیرا اکثر مردم عراق مسلمان هستند و هر رژیمی که جایگزین حزب بعث شود، باید برای اسلام و اعتقادات اسلامی مردم عراق احترام قائل شود. وحدت‌بخشی به مبارزات همه گروه‌ها و خودداری از کشیده شدن به درگیری‌های حاشیه‌ای فکری و سیاسی و بسیج امکانات توده‌ها در جهت مبارزه با رژیم بعث، بخشی از دستورالعمل اساسنامه مجلس اعلا را تشکیل می‌دهد و به همین دلیل بین جنبش‌های اسلامی و احزاب لائیک، به‌ویژه گروه‌های کرد عراقی، روابط و همکاری مستحکمی وجود داشت. جنبش‌های اسلامی در بعضی از مقاطع مبارزه برای نجات مردم عراق و سرنگونی رژیم بعث، با بعضی از گروه‌های کرد ائتلاف کردند و میان مجلس اعلا و برخی از گروه‌های اهل سنّت عراق، اتحاد و هماهنگی وجود داشت و لذا عده‌ای از علما و برادران اهل سنّت عراق، به عضویت شورای مرکزی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق درآمدند.
 
مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، مرکزی به نام مرکز اسناد حقوق بشر داشت. نقش این مرکز چه بود؟
در پی تشدید اقدامات سرکوبگرانه صدام، کشتارهای دسته‌جمعی و شکنجه و تبعید هزاران عراقی، این مرکز تأسیس شد و با ارائه حدود چهل‌هزار سند به محافل و مجامع بین‌المللی، نقش بسزایی در افشای جنایات صدام و ادعاهای دروغ او در رسانه‌های بین‌المللی داشت. نقش این مجمع به گونه‌ای مستقل و موسع، در خور بررسی است.
 

پس از شکست عراق در جنگ کویت و قیام مردم عراق،‌ نقش سپاه بدر چه بود؟ دراین‌باره چه ارزیابی‌ای دارید؟
سپاه بدر قبل از حمله عراق به کویت، در مناطق مختلف کشور حضور چشمگیری داشت و فرماندهان این سپاه از زمان برقراری آتش‌بس میان ایران و عراق، با گروه‌های جهادی داخل عراق ارتباط و همکاری داشتند. این گروه‌ها در ایجاد قیام همگانی «انتفاضه نیمه‌شعبان»، نقش مهمی داشتند. سپاه بدر در زمینه بسیج عمومی، برای این گروه‌ها خط‌مشی تعیین می‌کرد و می‌کوشید رفتار آنها را تبیین و توجیه کند، اما متأسفانه رویدادهای منطقه‌ای به شکلی پیش رفتند که انتفاضه سرکوب شد. بخش اعظم نیروهای سپاه بدر، متشکل از مجاهدان و مهاجران عراقی و اسرای عراقی بود.
 
دیدارهای شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر حکیم، تا چه میزان در توبه و بیداری اسرای عراقی مؤثر بود؟
برخی از مجاهدان عراقی و مهاجرانی که از بیم اقدامات سرکوبگرانه رژیم بعث، به ایران مهاجرت کردند و کسانی که ناخواسته از عراق تبعید شدند و املاک و دارایی آنها مصادره شد، به شکلی گسترده‌ به سپاه بدر پیوستند؛ همچنین هزاران تن از اسرای عراقی توّاب، عمده‌ترین نیروهای سپاه بدر را تشکیل دادند. من در بسیاری از دیدارهای شهید آیت‌الله حکیم از اردوگاه‌های اسیران عراقی، همراه ایشان بودم. ایشان به اکثر شهرهای ایران سفر و برای اسرا سخنرانی و آنها را راهنمایی می‌کرد. ایشان همچنین با مسئولان اردوگاه‌ها حرف می‌زد و از آنها می‌خواست که با برگزاری برنامه‌های فرهنگی و توجیهی، تأثیر تبلیغات گمراه‌کننده رژیم بعث را از ذهن آنها پاک و به آنها تفهیم کنند، که صدام با تبلیغات دروغ خود، در واقع آنها را فریب داده و به جبهه‌های جنگ فرستاده و به ادامه جنگ تشویق کرده است. در نتیجه این دیدارها، صحبت‌ها و برنامه‌های آموزنده فرهنگی،‌ نگاه بسیاری از اسرا تغییر کرد و به مجاهدان اسلام و مدافعین حقیقی مردم عراق تبدیل شدند. اینک هم بسیاری از این اسرای توّاب، نقش مهمی در مدیریت سیاسی عراق ایفا می‌کنند.
 
مجلس اعلای انقلاب اسلامی در حیات سیاسی عراق جدید، چه نقشی داشته است؟
قبل از اینکه شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر حکیم به عراق بازگردد، اکثر اعضای مجلس اعلی و کادرهای سپاه بدر به عراق برگشته بودند تا همراه با مردم عراق، در سازندگی کشور و ایجاد تغییرات سیاسی شرکت کنند. نمایندگان مجلس اعلی تصمیم گرفتند در صحنه حضور داشته باشند و اجازه ندهند تا اشغالگران برنامه‌هایشان را اجرا کنند و افرادی که می‌خواستند از شرایط پیش‌آمده برای دستیابی به اهداف خود سوءاستفاده کنند، فرصت این کار را پیدا کنند. اعضای مجلس اعلی سعی کردند از طریق سخنرانی در محافل، مجالس و رسانه‌ها، شهروندان عراقی را به حقوق و مسئولیت‌هایشان آشنا کنند و آثار تبلیغات دروغ صدام را از اذهان آنها بزدایند. مهم‌ترین نقش اعضای مجلس اعلی بعد از بازگشت به عراق، مشارکت فعال و مستمر در روند تغییر و تحولات سیاسی این کشور، پس از سرنگونی رژیم بعث بود. اعضای مجلس اعلی در زمان حیات شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر حکیم در این زمینه پیشتاز بودند و پس از ایشان، با رهنمودهای مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعبدالعزیز حکیم این روند را ادامه دادند. شهید محراب آیت‌الله حکیم در کنار فعالیت‌های دامنه‌دار سیاسی پس از سرنگونی حزب بعث، در جهت افزایش آگاهی‌های عمومی مردم عراق، هسته‌های فرهنگی و آموزشی زیادی را تأسیس و حدود چهارصد مبلغ مذهبی را به سراسر عراق اعزام کرد. نهاد تبلیغی متولی این کار، «مؤسسه شهید محراب برای تبلیغات اسلامی»، اینک از بزرگ‌ترین نهادهای تبلیغی عراق است و در سازمان ملل متحد نیز ثبت شده است. این نهاد، اینک حدود پانصد شعبه و دفتر در سراسر عراق دارد و هزاران مبلّغ مذهبی، در آن عضویت دارند. دفتر مجلس اعلی در تهران نیز، برای رسیدگی به امور مهاجران عراقی و حفظ ارتباط با نهادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی فعال شد و نقش پایگاه اطلاع‌رسانی و سیاسی مجلس اعلی را به عهده گرفت. این دفتر همچنان در ایران فعالیت دارد.