رادیو لندن: هزینه برنامه‌های شاه را کمپانی‌های نفتی نباید بپردازند!/خلیل ملکی آزاد شد/نخست‌وزیر: طرح خانواده باید منبطق با تعالیم اسلام باشد!/سخنان نخست‌وزیر/به علت غفلت در مبارزه با آفت کرم خاردار، پنج نفر از مأمورین دفع آفات از کار برکنار شدند/آجودان‌های جدید شاه/همسر هویدا به رم رفت!/به مناسبت تولد شاه، برق تهران هفت‌هزار نفر را اطعام می‌کند!/برنامه فردای تلویزیون دولتی
رادیو لندن: هزینه برنامه‌های شاه را کمپانی‌های نفتی نباید بپردازند!
روزنامه «اطلاعات» در گزارشی نوشت: تفسیری که در زیر از نظر خوانندگان محترم می‌گذرد دیشب از بخش فارسی رادیو لندن انتشار یافته که ما عینا آن را نقل می‌کنیم.
یکی از قضایای معدودی که مشکل است درباره آنها به طور معقول و آرام بحث کرد مربوط به نفت می‌گردد. کسانی که در این امر دخیل نیستند، وقتی به مباحثات مملکتی، که به شرکت نفتی امتیاز داده، گوش می‌دهند، به این نتیجه می‌رسند على‌الظاهر عقاید هر دو طرف صحیح و قانع‌کننده است و این امر در مورد ایران نیز صدق می‌کند؛ زیرا دولت ایران به کنسرسیوم فشار وارد می‌آورد که میزان محصول خود را 18 درصد ازدیاد بدهد و تهدید می‌نماید که اگر این امر صورت نگیرد، به وسیله قوانین جدیدی که وضع خواهد شد قسمتی از اراضی مورد امتیاز را پس خواهد گرفت.
در انگلستان این تمایل ایران که می‌خواهد پیشرفت اقتصادی و یا اجتماعی خود را تسریع دهد، با علاقه زیاد تلقی می‌گردد. در عین حال دولت ایران معتقد است که لازم است دستگاه دفاعی خود را بالقوه تقویت کند که اگر بعد از خروج انگلیس از پایگاه عدن، تهدیدی متوجه خلیج فارس شود در برابر آن ایستادگی نماید.
در اين شك نیست که توأم گردیدن این دو هدف با یکدیگر مخارج هنگفتی لازم دارد و مخصوصا احتیاج بیشتری به اسعار خارجی دارد که عجالتا دولت ایران فاقد آن است. باید دید دولت ایران که بر کنسرسیوم فشار وارد می‌آورد، از رویه واقع‌بینانه‌ای پیروی می‌کند يا خير؟
جواب این سؤال در وضع فعلی بسیار مشکل است. شرکت‌های نفت به‌کار می‌پردازند که منافعی به‌دست بیاورند و به طور معقول منافعی به صاحبان سهام خود بدهند، ولی در عين حال حس مسئولیتی نسبت به ممالك امتيازدهنده دارند و مایل‌اند با آنها روابط دوستانه ممتدی برقرار سازند.
در اینجا می‌رسیم به اصل مطلب: با وجود اینکه هر ساله تقاضا برای نفت و فرآورده‌های آن ازدیاد یافته، ولی نیاز به منابع دیگر انرژی که به‌تازگی کشف شده بیشتر بوده است و در این مورد باید به منابع گازی که در هلند و در دریای شمال و در نزدیکی انگلیس پیدا شده و منابع نفتی كه در نیجریه کشف گردیده و هنوز استفاده کامل از آن به عمل نیامده است توجه نمود.
آیا شرکت‌های نفت باید از استفاده از آن منابع جدید صرف نظر نمایند که میزان صادرات نفت ایران را افزایش دهند؟ و آیا انگلستان باید از امر کشف گاز، که تعدیل موازنه پرداخت آن اهمیت بسزایی خواهد داشت، صرف نظر کند که ایران را قادر سازد از لحاظ اقتصادی پیشرفت سریع‌تری بنماید؟
البته این سؤالات دشوار را به تعجیل نمی‌توان جواب داد، و لو هرقدر هم حسن نیتی برای ایران و رفاه مردم ایران وجود داشته باشد.
خلیل ملکی آزاد شد
روزنامه «اطلاعات» نوشت: امروز کسب اطلاع شد که آقای خلیل ملکی به مناسبت روز 4 آبان مورد بخشش شاهنشاه آریامهر قرار گرفته از زندان آزاد شده است.
آقای خلیل ملکی و یاران او در مردادماه 1344 بازداشت شدند و محاکمه آنان در دادگاه عادی شماره دو اداره دادرسی ارتش به اتهام اقدام بر ضد امنیت کشور و تشکیل عضویت در دسته و جمعیتی با مرام و رویه ضد سلطنت مشروطه ایران به نام «جامعه سوسیالیستی نهضت ملی ایران» آغاز گردید.
به موجب رأی دادگاه نظامی، آقای خلیل ملکی به سه سال زندان محکوم گردید و از حکم دادگاه شماره ۲ دادرسی نیز تقاضای تجدید نظر نکرد.
آقای خلیل ملکی مدت پانزده ماه در زندان به‌سر می‌برد.[1]
نخست‌وزیر: طرح خانواده باید منبطق با تعالیم اسلام باشد!
نخست‌وزیر در جلسه علنی امروز مجلس شورای ملی در پاسخ سؤال یکی از نمایندگان «طرح‌های اجتماعی» را که در مراجع رسمی، بدون رعایت اصول اجتماعی خاص ایران عنوان می‌شود، به‌شدت محکوم کرد و اعلام داشت که اگر طرحی در امور اجتماعی ایران تهیه می‌شود، باید قبل از هر چیز ایرانی و با الهام از تعالیم عالیه اسلامی باشد.
خانم جهانبانی پس از عرض تبريك ميلاد مسعود شاهنشاه آریامهر گفت: بنده مطلب مهمی را امروز خواستم به عرض نمایندگان محترم برسانم که تحت عنوان «طرح خانواده» دیروز در روزنامه دیده شد که موجب کمال تعجب و تأسف شد.
من می‌خواهم برای روشن شدن اذهان عمومی در این مکان مقدس بالصراحه عرض کنم که آنچه ما به عنوان مقام زن و اصالت خانواده عنوان کرده و یا خواهیم کرد صرفا الهام گرفته‌شده از تعالیم عالیه اسلامی و آداب و سنن ملی بوده (صحیح است) و طرح‌هایی که شنیده می‌شود در این خصوص تهيه و به مقامات رسمی هم تقدیم شده است، چنانچه واجد نکته‌ای به خلاف مذهب مقدس اسلام باشد، به‌هیچ‌وجه از حمایت ما زنان مسلمان بهره‌مند نخواهد گردید (صحیح است)
برای توضیح مطالب خواهشمند است آقای نخست‌وزیر، که در مجلس حضور دارند، در این خصوص مجلس را از جریان امر آگاه سازند.
سخنان نخست‌وزیر
آقای هویدا، نخست‌وزیر، در پاسخ سؤال خانم جهانبانی، که اشاره به طرح دیروز خانم سناتور دکتر منوچهریان بود، گفت: یکى از موضوعاتى که اینجانب همیشه تأکید کرده‌ام این است که ما باید برای حل مشکلات خود راه حل‌هایی را بیابیم که با آداب و سنن و رسوم ملى ما انطباق داشته باشد (نمایندگان: صحیح است) و مخصوصا در تهیه طرح‌های قانونى و امور قانون‌گذارى رعایت این موضوع خیلى بیشتر ضرورت دارد (نمایندگان: صحیح است)، ولى متأسفانه ملاحظه شد اشخاصى که پاره‌ای مدارج علمی را پیموده و خود معلم دیگران نیز بوده‌اند طرح‌هایی را در مسائل اجتماعى و روابط انسانى تهیه و در مقامات رسمی عنوان می‌نمایند که در آن رعایت اصول اجتماعى نشده است.
ما باید هر چه می‌خواهیم در گنجینه تعالیم عالیه اسلامی و آداب و سنن ملى خود جست‌وجو کنیم (نمایندگان: احسنت) وگرنه تقلید از قوانین کشورهای خارجى که تحت شرایط خاص ملى و مذهبى آنها وضع گردیده برای کشور ما چه ثمرى دارد (نمایندگان: صحیح است). در اینجا عموم کسانى که با افکار عمومی و امور اجتماعى سر و کار دارند باید بیشتر دقت نمایند که مقتضیات ملی خود را در هیچ مورد فراموش نکنند (نمایندگان: صحیح است) و اگر طرحى را درباره امور اجتماعى تهیه می‌نمایند و به نحوى از انحا عده دیگرى را هم به‌ظاهر همفکر با خود معرفى می‌کنند باید کاملا واقف باشند که آنها قبل از هر چیز ایرانى بوده و باید از تعالیم عالیه اسلامی در تنظیم طرح‌های قانونى الهام بگیرند (نمایندگان: صحیح است ــ آفرین) نه اینکه به عنوان تجددطلبى کاذب و با حریص بودن به اینکه خود را پیشرو نهضتى جلوه بدهند موادى چند از قوانین خارجى را ترجمه کرده و عنوان طرح به آن اطلاق نمایند و سپس به مناسبت مقام رسمی که دارند نام طرح خانواده به آن بدهند آن هم طرحى که ممکن است از مقتضیات ملى ما کاملا دور بوده و باید در بوته اجمال و فراموشى قرار گیرد (نمایندگان: احسنت).[2]
به علت غفلت در مبارزه با آفت کرم خاردار، پنج نفر از مأمورین دفع آفات از کار برکنار شدند
پنج نفر از مأمورین دفع آفات که در مورد شیوع آفت کرم خاردار مسئولیت مستقیم داشتند از کار برکنار شدند و چهار نفر دیگر تحت تعقیب قرار گرفتند.
دو هیئت بازرسی که با دستور شاه از طرف وزارت کشاورزی به مناطق آلوده اعزام شده بودند، در گزارش خود غافلگیری در امر مبارزه با آفت کرم خاردار را تأیید کردند و غفلت مأمورین مسئول مسلم گردید؛ به همین دلیل پنج نفر از مأمورین دفع آفات از کار برکنار و تسلیم دادگاه اداری شدند.
چهار نفر دیگر هم که در مقامات بالاتر قرار دارند متهم به غفلت هستند. پرونده آنان در کمیسیون مخصوصی تحت نظر یکی از وزرای مشاور مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
آجودان‌های جدید شاه
اداره روابط عمومی ستاد بزرگ ارتشتاران اعلام داشت به فرمان مبارك اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران از تاریخ 4 آبان‌ماه 1345، هفت نفر افسران مشروحه زیر به آجودانی مخصوص شاهنشاه آریامهر مفتخر و سرافراز گردیدند.
تیمسار سپهبد حسن‌علی منیعی، تیمسار سرلشکر محمدحسین ضرغام، تیمسار سرلشکر علی كريملو، تیمسار سرلشکر عباس کریم قره‌باغی، تیمسار سرتیپ صمدیان‌پور، تیمسار سرتیپ سعید رضوانی، و سرهنگ ستاد مهدی رحیمی.
همسر هویدا به رم رفت!
روزنامه «اطلاعات» نوشت: بامداد امروز خانم لیلا (امامی) هويدا عازم ایتالیا گردید و آقای نخست‌وزیر در مهرآباد همسر خویش را بدرقه کرد.
آقای امیرعباس هویدا نیز ساعت 11 صبح پنجشنبه 5 آبان‌ماه، به دعوت نخست‌وزیر رومانی سفر يك‌هفته‌ای خود را به این کشور آغاز می‌کند و در سر راه ایشان به بخارست، خانم هویدا در رم به نخست‌وزیر ملحق خواهد شد.[3]
به مناسبت تولد شاه، برق تهران هفت‌هزار نفر را اطعام می‌کند!
شرکت برق منطقه‌ای تهران به مناسبت اشتغال کارکنان و کارگران این شرکت در این روزهای حساس و جشن و سرور به امر مهم تأمین برق و روشنایی شهر و به شکرانه سلامت شاهنشاه آریامهر و به مناسبت میلاد مسعود معظم له مدت هفت شب در هفت نقطه تهران هر شب هزار نفر و جمعا هفت‌هزار نفر را اطعام می‌نماید.
کارگران، مهندسان، تکنیسینها و مسئولان شرکت برق منطقه‌ای تهران در تمام مدت ایام جشن و سرور به طور شبانه‌روز مشغول نگهبانی از شبکه برق و مراکز تولید نیرو هستند؛ مراقبت کامل دارند تا در کار شبکه که بار و فشار فوق‌العاده سنگین را تحمل می‌کند اشکالی پیش نیاید.[4]
برنامه فردای تلویزیون دولتی
تلویزیون دولتی ایران از بعدازظهر فردا برنامه‌های خود را روی کانال‌های 7 و 13 به مدت يك هفته پخش خواهد کرد و تمام دارندگان تلویزیون اعم از آنهایی که تلویزیون‌های ۵۲۵ خطی یا 625 خطی (آمریکایی و اروپایی) دارند می‌توانند به دلخواه خود از برنامه‌های تلویزیون‌های دولتی یا ملی استفاده نمایند و کافی است که دارندگان تلویزیون برای استفاده از برنامه‌های تلویزیون دولتی نيز يك آنتن تازه به آنتن خود اضافه نمایند.
در حال حاضر، نیز می‌توان با آنتن‌های فعلی از برنامه‌های تلویزیون دولتی استفاده کرد، ولی لازم به توضیح نیست که تصاویر روشن نبوده و برنامه‌ها به وضوح گرفته نخواهند شد و بنابراین نصب آنتن جدید ضروری است.[5]
[2] . همان، صص 13 و 16. به‌رغم اصرار هویدا بر اینکه کارهای انجامشده در دولت او بر اساس قوانین مترقی اسلام بوده و خواهد بود، او بر اساس اسناد متعدد ساواک، بهائی بود و در ابتدای صدارت سازمان امنیت به پیشنهاد روحانیان درباری به او توصیه کرده بود دست به ظاهرسازی بزند!
بر اساس یک سند ساواک به تاریخ 18 بهمن 1343 «محترما معروض می‌دارد پس از ترور نخست‌وزیر سابق و انتصاب جناب آقای هویدا به نخست‌وزیری، از گوشه و کنار شنیده می‌شد که مخالفین وضعیت حاضره به تکاپو افتاده با اشاعه اکاذیب اذهان مردم بی‌سواد، به‌ویژه کهنه مقدسین، را تحت عنوان بهائی بودن نخست‌وزیر و بودن سه وزیر بهائی در کابینه ایشان و پیشرفت بهائیان، که عمال اصلی صهیونیست در ایران می‌باشند، در امور مملکتی و تجارتی سر زبان‌ها انداخته همواره برای پیشرفت مقاصد سوء خویش به‌ویژه فعالیت برای تخریب روحیه افراد مجاهدت می‌نمایند».
این سند می‌افزاید: «روحانیون و وعاظ موافق هم ضمن تأیید مراتب بالا می‌گویند: ازآنجایی‌که مرحوم حسین [حبیب‌اللّه] عین‌الملک، پدر آقای هویدا، در ایران و به‌ویژه در مأموریت‌های وزارت امور خارجه در کشورهای خاورمیانه و عزیمت به عکا با عده‌ای بهائی برای زیارت قبر شوقی افندی به بهائی‌گری معروف بوده و با توجه به اینکه اطلاع داریم آقای هویدا بهائی نمی‌باشند، ولی خواه‌ناخواه چوب اعمال پدر خویش را می‌خورند و برای آنکه امنیت حاضره کشور دستخوش مطامع و سمپاشی مخالفین قرار نگیرد، به هر ترتیبی شده باید این دستاویز از دست مخالفین خارج گردد و الا با توجه به نارضایتی عمومی از لحاظ گرانی ارزاق، به‌ویژه پس از گران شدن بنزین که قیمت‌ها بالا رفت و پایین نیامد، امکان آن را دارد که مخالفین از این راه بهره‌برداری کرده و به امنیت و آرامش کنونی که برای ترقی و تعالی کشور ضروری و کمال اهمیت را دارا و در اثر توجه و فداکاری‌های شاهنشاه به این پایه رسیده لطمه وارد سازند».
توصیه‌های روحانیون درباری به ساواک برای جلوگیری از اثرات زیان‌بار بهائی بودن اعضای کابینه بر افکار عمومی!
برای اینکه شایع [شایعه]پردازی مخالفین درباره شخص نخست‌وزیر و اتهام به بهائی‌گری و اینکه طبق عقیده و دستور بهائی‌ها قرآن را در قبر مرحوم منصور گذارده و روی آن خاک ریخته و آن را حبس نموده‌اند، اثری در بین توده عوام باقی نگذارد و نتوانند از این راه به نفع خویش و اجانب بهره‌برداری نمایند، چنانچه سیاست دولت و مقتضیات کنونی اجازه می‌دهد و اولیای امور صلاح می‌دانند، مراتب زیر بدون خودنمایی و البته به تواتر نه یک‌مرتبه از طرف دولت انجام گردد:
1. تقویت برنامه‌های مذهبی رادیو ایران در انجام اوامر و اراده شاهنشاه که پیشوای شیعیان جهان می‌باشند؛
2. صدور دستور به وزارت آموزش و پرورش مبنی بر ابلاغ اوامر شاهانه دایر بر اینکه ظهرهای پنجشنبه که مدارس تعطیل می‌شود دانش‌آموزان کلاس‌های یک و دو و سه ابتدایی، که مطیع‌ترین و ساده‌لوح‌ترین عوامل فرهنگی می‌باشند، در دبستان مربوطه یا نزدیک‌ترین مساجد نزدیک به دبستان حضور یافته با تشکیل صف نماز جماعت نماز برگزارند و در خاتمه نماز، برای تقویت شیعیان جهان و شاهنشاه که پیشوای آن می‌باشد، دعا نمایند. به قدری این عمل در روحیه مردم و کسبه و خود بچه‌ها تأثیر دارد که حدی بر آن نمی‌توان تصور کرد.
3. به وزارت آموزش و پرورش دستور صادر شود در این موقع که مشغول استخدام معلم می‌باشند از طلاب علوم دینی، که دارای گواهی مدرسی و حائز شرایط استخدام می‌باشند، استفاده نمایند که در آموزش و پرورش شرعیات و تعلیمات مدنی و جلب توجه دانش‌آموزان به حقایق اسلامی پاکی درستی، میهن‌پرستی و شاه‌دوستی در دبستان‌ها یا دبیرستان‌ها مورد استفاده قرار گیرند؛
4. مجانی کردن آب و برق مساجد و نصب شیر برای وضو و تطهیر؛
5. صدور دستور برای نظافت شهرهای مذهبی مثل شهر قم، مشهد، شهر ری و تعمیرات لازمه با بودجه اوقاف؛
6. عدم انجام هیچ نوع معامله تجارتی و دادوستد که دال بر نزدیکی با اسرائیل باشد؛ زیرا عناصر مخرب بهائیان را عوامل اسرائیل در ایران به مردم معرفی کرده‌اند؛
7. ملی کردن تلویزیون و گرفتن آن از ثابت پاسال و اخراج بهائیان از آن دستگاه؛
8. توجه [به] برنامه رادیو ایران که برخلاف اصول مذهبی برنامه‌ای اجرا ننماید.
در پایان این سند آمده است: «در خاتمه معروض می‌دارد روحانیون و وعاظ موافق که نسبت به مراتب معروضه نظریه خویش را اعلام داشتند عرض نمودند هر موقع دولت هر یک از مراتب معروضه را انجام دهد، علاوه بر تأثیری که خود به خود بین توده مردم خواهد کرد، ما هم در منابر یا اجتماعات مذهبی به نحو کاملا مستحسن و آبرومندی در اطراف آن تبلیغات لازمه را خواهیم کرد که با خواست خداوند متعال و مراحم شاهانه امنیت و آرامش فعلی که در درجه اول خودمان از آن بهره‌مند هستیم از بین نرفته و حتی امنیت و آرامش و ترقی ایران از هر حیث زبانزد خاص [و] عام و افراد داخلی و خارجی گردد».
البته هویدا تنها بهائی دولت خود نبود و به استناد اسناد پرشمار افراد دیگری نیز در دولت او بهائی بودند که روی سخن این نوشتار این نیست، سخن آنجاست که ساواک می‌دانست مردم به چه چیزی حساس هستند و این حساسیت را به نخست‌وزیر منتقل می‌کرد و اگر دولت و فراتر از آن حکومت به این توصیه‌ها فراتر از ظاهرسازی عمل می‌کردند سرنوشت پهلوی به بهار و تابستان 13۵۷ نمی‌رسید که شریف‌امامی دولت آشتی ملی تأسیس و در گام اول کاباره‌ها و مشروب‌فروشی‌ها را تعطیل کند و صد البته این هم ظاهرسازی دیرهنگام بود.
[4] . همان، ص 13. برق تهران در حالی برای سالگرد تولد شاه هزینه‌هایی از بیت‌المال برای اطعام مردم و در واقع ظاهرسازی انجام می‌داد که به کارویژه اساسی خود نپرداخته و بخش اعظمی از مردم کشور در دوره پهلوی از نعمت برق برخوردار نبودند. اسدالله علم در خاطرات خود درباره وضعیت امکانات بهداشتی و رفاهی در ایران سال‌های پایانی حکومت پهلوی گزارش‌های تکان‌دهنده‌ای داده است.
او، در مقام وزیر دربار، درباره وضعیت ارائه خدمات پایه‌ای به مردم در سال 1356 ــ که شاه مدعی بود کشور را در آستانه نیل به تمدن بزرگ قرار داده ــ نوشته است: «جمعه 27/ 3/ 56: آیت‌الله [احمد] خوانساری تلفن کرد که در قم برق نیست و مردم بی‌آب مانده‌اند. تلفنی (به شاه) عرض کردم. فرمودند: فوری به دولت بگو... ولی این حرف‌ها نیست. کار از پایه خراب است. اکنون باز در تهران بی‌برقی است، من‌جمله منزل خودم هر شب برق قطع می‌شود و ناچار یک موتور برق کوچک خریده‌ام که این دو سه روزه به کار بیفتد... کار به حدی مسخره شده که از تصور خارج است... می‌ترسم یک دفعه امور از داخله بگسلد، ولی امیدوارم چنین چیزی پیش نیاید».
رک: خاطرات اسدالله علم، ج 6، ص 497.
البته در فرازی دیگر در سال 1355 علم خود به این واقعیت اذعان دارد که با قطعی ممتد برق در کشور عملا راه‌اندازی صنعت زیان‌ده خواهد بود: «یکشنبه 26/ 10/ 55 ــ ... نبودن برق و ساعات ممتد خاموشی در پایتخت و ولایات، خوابیدن و ضرر هنگفت صنایع به علت نبودن برق، خرابی تلفن، نبودن ...».
رک: همان، ص 391.
در نیمه اول همین سال 1355 نیز علم بحث در مرز تمدن بزرگ بودن را به سخره می‌گیرد و می‌گوید: «در مرز تمدن بزرگ، پایتخت کشور ما هنوز خاموشی برق داشته و هیچ سرویس صحیحی، نه آب، نه برق، حتی در پایتخت نتوانیم به مردم بدهیم، واقعا ننگ است، واقعا ننگ است... هر الاغی را شاهنشاه به نخست‌وزیری برگزیند، همین قدر که قدری حمیّت و حقیقت داشته باشد، کافی است که وضع را نجات بدهد. جهان‌وطن که نمی‌تواند وطن آباد کند».
رک: همان، ص 182.
«پنجشنبه 29/ 1/ 53 ... ظهر برای نیم‌ساعتی جلسه هیئت امنای خانه‌های فرهنگ روستایی را داشتیم و جای بسی تأسف من شد که وقتی جویا شدم در دهات چقدر برق و آب آشامیدنی داریم، معلوم شد 1 درصد دهات ایران آب آشامیدنی تمیز دارند... ولی 4 درصد دهات ایران برق دارند. خیلی عجیب است و جای تأسف».
رک: همان، ج 4، ص 66.
