زنده‌یاد آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی علاوه بر تقویت پایه های اندیشه نیروهای انقلابی در ایران، پشتوانه نظری نیروهای حزب الله لبنان نیز به شمار می رفت. در گفت و شنود پی آمده، حجت الاسلام شیخ معین الدقیق نماینده حزب الله در تهران، در این باره سخن گفته است
پایگاه اطلاعرسانیپژوهشکده تاریخ معاصر؛ نیاز به تأمین پشتوانه نظری، از چه مقطعی در حزب‌الله لبنان احساس شد؟ و برای رفع این نیاز، چه گام‌هایی برداشته شد؟
بسم الله الرحمن الرحیم. آبشخور اصلی حزب‌الله متن دین است؛ چرا که این جنبش از روز نخست تأسیس، با رهنمودهای حضرت امام خمینی شکل گرفت. بنابراین یک عضو حزب‌الله در لبنان، قبل از اینکه اسلحه به‌دست بگیرد، باید دورههای فرهنگی و فکری در اصول اعتقادات، دین و اندیشه اسلامی را بگذراند و لذا در درون تشکیلات حزب‌الله، مجموعه‌ای از دورههای فرهنگی تشکیل شده‌اند، که عبارت‌اند از: سربازان، یاران و زمینه‌سازان. به همین دلیل یک مجاهد در طول دورههای آموزش و تربیت برای مقابله با دشمنان، از نظر تقویت بنیان‌های فکری صحیح هم، تحت تربیت قرار می‌گیرد و باید درباره مسائل روز، بصیرت و آگاهی کافی داشته باشد. ما معتقدیم اگر ایمان واقعی وجود نداشته باشد، سلاح فایده‌ای ندارد. اسرائیل از نظر افراد نظامی آموزش‌دیده، تسلیحات و حقوقی که به سربازانش می‌دهد، ده‌ها بار از ما قوی‌تر است، اما ما با اتکا به ایمان، یکی از پنج لشکر برتر جهان را به زانو درآوردیم! ما این کار را با کمک تسلیحات انجام ندادیم، بلکه بر اساس ایمان به اهل‌بیت(ع) و تعالیم علمای اعلام و در رأس آنها حضرت امام خمینی و حضرت امام خامنه‌ای انجام دادیم. جهاد از نگاه ما، وسیله‌ای برای حفظ امنیت و محافظت از جامعه است تا جامعه بتواند در محیطی امن پیشرفت کند.
از منظر شما رمز توفیقات حزب‌الله، به‌ویژه در ربع قرن اخیر چیست؟
اندیشه‌ای که به‌کار می‌گیرد و صدق و راستی‌ای که در امور دارد. حتی دشمن صهیونیستی بارها گفته است که ما حرف سیدحسن نصرالله را باور داریم و سخنان مسئولان خود را باور نمی‌کنیم! حزب‌الله با همین صدق و اخلاق توانسته است بین طوایف و مذاهب لبنانی وحدت ایجاد و اعتماد آنها را جلب کند.
پس به همین دلایلی که بر شمردید، حزب‌الله هماره باید در معرض جنگ فرهنگی و تبلیغی باشد. این‌طور نیست؟
همین‌طور است. دشمن ابدا وقتش را تلف نمی‌کند و تمام مدت مشغول برنامه‌ریزی و توطئه‌چینی است تا بتواند با محور مقاومت مقابله کند. لبنان دارای تنوع قومی و فرهنگی عجیبی است و در آن ایجاد وحدت، کار دشواری است. از قدیم در لبنان، فضای آزاد فکری وجود داشته و همه نوع تفکری در آن مطرح بوده است. در لبنان شبکه‌های مختلف تلویزیونی وجود دارند، که برخی بر ضد حزب‌الله برنامه پخش می‌کنند. بنابراین ما همواره، در معرض تهاجمات فرهنگی هستیم. به همین دلیل همیشه به برادران خود توصیه می‌کنیم، «جهاد کبیر» را جدی بشمارند. ملت‌ها با مرگ افراد از بین نمی‌روند، بلکه تنها با مرگ ارزش‌ها و اندیشه‌هاست که نابود می‌شوند. گاهی ما در میدان نبرد نظامی پیروز می‌شویم، اما اگر در جنگ ارزش‌های انسانی و اعتقادات شکست بخوریم، از بین خواهیم رفت و دیگر کسی نمی‌ماند که اسلحه به دست بگیرد و دشمن را براند. یادم هست سی سال پیش، موقعی که مقاومت عملیات انجام می‌داد، دشمن صهیونیستی مزدورانش را روانه میدان می‌کرد تا شبهات فکری را بین مردم منتشر کنند. آنها به مردم می‌گفتند: اعراب سایر کشورها دارند آرام و آسوده زندگی می‌کنند، شما چرا اجازه می‌دهید خانه‌هایتان ویران شوند؟ بهتر نیست که دست بردارید؟ شهید سیدعباس موسوی به مردم می‌گفت: «ما با مژه‌های چشم‌هایمان، از شما مراقبت و به شما خدمت می‌کنیم!». لذا کار حزب‌الله فقط جنگیدن نیست، بلکه از نظر اعتقادی، فکری و اجتماعی هم به مردم خدمت می‌کند. حزب‌الله گروه‌های ویژه‌ای دارد که از طریق فضای مجازی به شبهات دشمنان، توسط عده‌ای از نخبگان و علما پاسخ می‌دهند و به روشنگری و آگاهی‌بخشی می‌پردازند. این روشنگری‌ها همیشه به صورت مکتوب و خطابه نیست، بلکه گاهی به صورت فیلم و شیوه‌های جدید رسانه‌ای است. هدف حزب‌الله گسترش فرهنگ عاشورایی است، که به فرموده امام خمینی: ما هر چه داریم از عاشوراست.
آشنایی شما با زنده‌یاد آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، از چه دوره‌ای آغاز شد؟ و میزان تأثیر ایشان بر حزب‌الله لبنان، تا چه حد و چگونه بود؟
جوانان حزب‌الله و رهبران مقاومت، از همان آغاز تأسیس این گروه، با حضرت آیت‌الله مصباح یزدی (رضوان الله تعالی علیه) آشنایی داشتند. در آن زمان شیعیان لبنان، از دین چیزی جز نماز، روزه، ماه رمضان و ماه محرم نمی‌دانستند! حزب‌الله در آغاز راه و برای تقویت پشتوانه فکری خود، به کمک نیاز داشت. در دهه 1360 مؤسسه در راه حق، جزواتی را برای استفاده جوانان حزب‌الله فرستاد. به مرور زمان و با پیشرفت رسانه‌ها، امکان آشنایی بیشتر با حضرت آیت‌الله مصباح فراهم شد. این آشنایی زمانی عمیق‌تر شد که در جمهوری اسلامی، دورههای فکری و اسلامی برای جوانان مقاومت تشکیل شدند. در رأس این برنامه‌ها، دیدار این جوانان با آیت‌الله مصباح بود. ایشان به‌رغم کهولت سن و بیماری، جوانان و مجاهدان حزب‌الله را می‌پذیرفتند و ملاقات با آنها را در اولویت قرار می‌دادند. ایشان برای این دیدارها، اهمیت و اولویت زیادی قایل بودند. راهبردهای ایشان برای جوانان، زنان، مسئولان و فعالان عرصه فرهنگ و میدان های مختلف، فصل‌الخطاب و نقشه راه بود و افکار ناب ایشان، توسط این افراد منتشر می‌شد. ممکن است حتی استادی هم که درس خارج می‌گوید، رغبت چندانی نداشته باشد به مجموعه‌ای از جوانان آموزش بدهد، اما ایشان با آن جایگاه و شأن علمی، هرگز این کار را به شاگردان خود نسپردند و شخصا آموزش این جوانان را به عهده گرفتند. ایشان بار اولی که به لبنان سفر کردند، همه مسئولان و اعضای اصلی حزب‌الله را جمع کردند و درباره اعتقادات به آنها آموزش دادند. ایشان حتی زمانی که به مجتمع امام مجتبی(ع) رفتند (که جمعیت زیادی از طیف‌ها و اقشار مختلف از مردم را در بر می‌گیرد) شخصا در زمینه ارتباط‌گیری با جوانان مقاومت تلاش زیادی کردند. سخنرانی‌های ایشان از شبکه تلویزیونی «صراط» در لبنان، هر روز به زبان عربی پخش می‌شد و اندیشه‌های ایشان از این طریق، نه تنها در خانه اعضای مقاومت، بلکه در خانه هر کسی که منتسب به اسلام بود، وارد می‌شد. جوانان ما با فکر آیت‌الله مصباح بزرگ شدند و رشد و نمو پیدا کردند. این مرد بزرگ بذر فکر و اندیشه ناب اسلامی را در دل جوانان مقاومت کاشت و آنان را با این اندیشه پرورش داد. به همین دلیل با اینکه جسم این عالم ربانی از بین ما رفته، اما افکار ناب ایشان در هر خانه‌ای نشر داده شده است.
آیا آثار آیت‌الله مصباح یزدی، در لبنان نیز منتشر شده‌اند؟
حزب‌الله یک معاونت فرهنگی دارد، که در آن گروهی به نام جمعیت معارف اسلامی تأسیس شده است. این گروه درصد بالایی از نوشته‌های مرحوم آیت‌الله مصباح را ترجمه و منتشر کرده است. درس‌های ایشان، همگی ترجمه شده‌اند. ایشان صاحب اندیشه ناب و اصیل اسلامی بودند؛ لذا ما حتی صحبت‌های ایشان در دیدارهای مختلف را از طریق فضای مجازی پخش کرده‌ایم. اندیشه عقلانیِ معتدل و مبتنی بر عقیده صحیح و مستحکم، برآمده از قرآن و سنت نبوی(ص) و آموزه‌های اهل بیت(ع)، همان چیزی است که جوانان و رهبران مقاومت را به شخصیت آن مرحوم جذب کرد.
حزب‌الله در زمینه تربیت متخصصان نیز، با آیت‌الله مصباح یزدی ارتباط برقرار کرد؟
بله. حزب‌الله برای تدوین متون مختلف، مؤسسه‌ای دارد که در تمام لبنان گسترده است. در این مؤسسه نخبگانی برای تدوین متون درسی حضور دارند و در اغلب موارد، منابع آنها کتاب‌های تخصصی آیت‌الله مصباح بودند. در زمینه فرهنگ عمومی هم، اساتید به اندیشه‌ای ثابت، قوی و منطقی نیاز داشتند. کتاب‌های ایشان همواره در رأس منابعی بود، که برای تمام دورههای فرهنگی و فکری، برای حزب‌الله مورد استفاده قرار می‌گرفت. علاوه بر این حزب‌الله، با مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی با مدیریت آیت‌الله مصباح، برای تحصیل در مقاطع عالی ارتباط داشت و دارد. در سفری که مرحوم آیت‌الله مصباح به لبنان داشتند، توافق ابتدایی برای همکاری بین مؤسسه امام خمینی و حزب‌الله صورت گرفت. سپس بنده امور اجرایی این توافق ابتدایی را، پیگیری کردم. قرار شد عده‌ای از نخبگان حوزوی و دانشگاهی لبنانی، برای برخورداری از تخصص‌های موجود در مؤسسه امام خمینی ــ که مورد نیاز لبنان و حزب‌الله است ــ در آنجا تحصیل کنند. برخی از برادران حزب‌الله در حال حاضر، در دوره دکترای علوم سیاسی و علوم تربیتی، در مؤسسه امام خمینی مشغول تحصیل هستند. همچنین مقرر شد بعضی از دورههای تخصصی مانند طرح ولایت، که در ایران برگزار می‌شود و در لبنان هم مورد نیاز ماست، اجرا شوند. در پی این توافق بنا شد تا عده‌ای برای تربیت مدرس، به ایران بیایند. البته امیدواریم که بتوانیم این دوره‌ها را در لبنان برگزار کنیم، که به دلیل دوری راه، عده‌ای که صلاحیت تحصیل در این زمینه را دارند، محروم نشوند.
شاگردان آیت‌الله مصباح یزدی در کشور لبنان، چه تأثیرات فرهنگی و آموزشی‌ای داشته‌اند؟
طلابی که از استاد درس گرفته‌اند، دو دسته هستند. گروه اول در درس‌های عمومی ایشان شرکت کرده‌اند، که تعدادشان خیلی زیاد است. مجموعه بزرگی از طلاب علوم دینی لبنانی، در دروس عمومی اخلاق ایشان شرکت می‌کردند. گروه دوم دروس تخصصی را گذرانده‌اند. عده‌ای از آنان اهل قلم هستند و برخی در دانشگاه‌ها، فلسفه اسلامی تدریس می‌کنند. اینها به صورت مستقیم، شاگردان اولین حلقه از پرورش‌یافتگان مرحوم آیت‌الله مصباح بودند، از جمله استاد فیاضی که اساتیدی را پرورش دادند و حتی درس‌هایی را که مرحوم استاد ارائه می‌کردند، مجددا توسط ایشان تبیین می‌شد.
از ارتباط آیت‌الله مصباح یزدی و جناب سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان، به نکاتی اشاره کنید؟
ما علاقه به حضرت امام خامنه‌ای و جناب سیدحسن نصرالله را از آیت‌الله مصباح یزدی آموختیم. در دیداری که شیخ نعیم قاسم با ایشان داشتند، آخرین جمله‌ای که در این دیدار گفتند این بود که وقتی به لبنان رسیدید، از جانب من دست جناب سید حسن نصرالله را ببوسید! ما از علامه یاد گرفتیم، که چگونه با رهبر و ولی‌فقیه ارتباط بگیریم. یاد گرفتیم که برای دفاع از حریم ولایت، چگونه در صف اول بایستیم. ایشان استاد ما در بسیاری از امور بودند.
از منظر شما، مهم‌ترین ویژگی اخلاقی آیت‌الله مصباح یزدی کدام است؟
تواضع. مسئولان حزب‌الله می‌گویند: ما همواره می‌خواستیم آیت‌الله مصباح را اجلال و اکرام و احترام کنیم، اما ایشان در تواضع از ما سبقت می‌گرفتند. البته این خصوصیتِ عام آن بزرگوار بود و بسیاری از آن، خاطرات متنوعی دارند.
و سخن آخر؟
حزب‌الله مربی بزرگی را از دست داد. اندیشه‌ورزی دینی ـ اعتقادی در این گروه بر پایه فکر نابی تأسیس شد که از این مرد بزرگ آموختیم. هنگامی که ایشان بیمار بودند، در خانه هر لبنانی که اهل‌بیت(ع) و قرآن را می‌شناسد، برای سلامتی ایشان جلسه دعا برپا بود. تمام مردم لبنان و محور مقاومت، از فقدان ایشان متأثر شدند.
.jpg)
